پرسش:
بر اساس آموزه‌های وحیانی چه عواملی در عرصه فردی موجبات فقر و کاهش رزق و روزی انسان را فراهم می‌آورد؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سوال به عواملی همچون بیکاری و تنبلی و بی‌برنامگی در امر معاش پرداختیم. اینک در ادامه دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
3- توکل بر غیر خدا
در معرفت توحیدی رزق و روزی همه مخلوقات به دست خالق رازق است. بنابراین کسانی که رزق خود را از سرچشمه و مبدا رزق جویا شوند به آن می‌رسند، اما کسانی که رزق خود را در نزد مخلوقات بجویند، به جای آب به سراب می‌رسند و گمشده خود را پیدا نخواهند کرد. از همین رو، توکل بر خدا موجب افزایش رزق و روزی و توکل بر خلق خدا، موجب کاهش روزی خواهد شد.
علی(ع) در این زمینه به نقل از پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرمایند:
«خداوند عز و جل می‌فرماید: هر کس که نه بر من، بلکه بر بنده مخلوق من تکیه کند اسباب آسمان‌ها و زمین را برای او قطع می‌کنم. پس اگر از من چیزی بخواهد به او نمی‌بخشم و اگر مرا بخواند، پاسخش نمی‌دهم، و هر کس که نه بر بنده من، بلکه بر خود من تکیه کند، آسمان‌ها و زمین را پشتوانه رزق او قرار می‌دهم، پس اگر مرا بخواند پاسخش می‌دهم و اگر از من چیزی بخواهد، به او عطا می‌کنم و اگر از من پوزش بخواهد، او را درگذرم. (اعلام الدین فی صفات المومنین، ص 213) از این جهت اگر کسی در انجام کارهایش بر خدا توکل کند، علل و اسباب کارهای او را فراهم می‌کند، اما اگر کسی به جای خالق اسباب، به خود اسباب به نحو استقلالی چنگ زند، از کارآیی کامل اسباب و وسایل نیز محروم خواهد شد. دعا یا درخواست از خداوند، کلید خزائن رحمت الهی است که با آن می‌توان گنجینه‌های نعمت خداوند را گشود، و از مواهب آن برخوردار شد، در نقطه مقابل، خواهش و درخواست از مردم، موجب بسته ماندن گنجینه‌های رحمت بر روی انسان و برخوردار نشدن او از نعمات خداوند است. کسی که درهای رحمت را با دعا نگشاید، تنگدستی و رنج روزگار او را به کوبیدن درهای خلق خدا و خواهش و التماس از این و آن وا می‌دارد. این گفتار پیامبر گرامی اسلام(ص) است که فرمود: «من فتح علی نفسه باباً من المسئله، فتح‌الله علیه باباً من الفقر» کسی که بر روی خود در خواهش از مردم را بگشاید، خداوند بر روی او، دری از فقر خواهد گشود. (بحار‌الانوار، ج 103، ص 20)
همچنین امام صادق(ع) در این زمینه می‌فرمایند»‌«من لم یسال‌ الله من فضله افتقر» هر کس از فضل الهی برای برون‌رفت از مشکلات اقتصادی خود طلب نکند فقیر خواهد شد. (همان، ج 76، ص 316)
ادامه دارد