زیارت امامزادگان در آمـوزه‌های دینـی ۱۴۰۴/۰۲/۲۴
زیارت امامزادگان در آمـوزه‌های دینـی
۱۴۰۴/۰۲/۲۴
در متون اسلامی تأکید فراوانی بر زیارت اهل‌بیت(ع) شده است. اما در برخی شهرها مزارهایی برای فرزندان ائمه(ع) که امام نیستند نیز وجود دارد.
این مزارها موردتوجه شیعیان و مردم آن محل بوده و به نام امامزادگان مشهور هستند. در ادامه برخی توصیه‌هایی که برای زیارت این امامزاده‌ها در احادیث وارد شده بیان خواهد شد.
1. توصیه معصومان(ع) به زیارت امامزادگان
در مورد زیارت امامزادگان از معصومان(ع)سفارش‌هایی وجود دارد. به‌عنوان مثال در حدیثی از پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) آمده است:
مَنْ زَارَنِی أَوْ زَارَ أَحَداً مِنْ ذُرِّیَّتِی زُرْتُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فَأَنْقَذْتُهُ مِنْ أَهْوَالِهَا(1)؛ کسی که من یا یکی از فرزندانم را زیارت کند، روز قیامت به زیارت او می‌آیم و او را از هول و هراس آن روز رهایی می‌دهم.
در برخی احادیث نیز سفارش به تعظیم و اکرام فرزندان پیامبر شده است.(2) زیارت این بزرگواران نیز می‌تواند اکرام و تعظیم آنها محسوب شود.
این احادیث در درجه اول شامل فرزندان و نوادگان پیامبر(ص) و سپس فرزندان سایر ائمه(ع) که از نسل ایشان هستند و بعد از آن نوادگان اهل‌بیت می‌شود. این مطلب را می‌توان از برخی احادیثی که در محبت کردن و تجلیل فرزندان پیامبر وارد شده متوجه شد. امام رضا(ع) در حدیثی فرمودند:
نظر کردن به فرزندان ما عبادت است. شخصی از آن حضرت پرسید: آیا نگاه کردن به آن دسته از فرزندان شما که امام هستند عبادت است یا نگاه کردن به همه ذریه پیامبر(ص) عبادت است؟ حضرت فرمود: بلکه نگاه کردن به تمام فرزندان پیامبر عبادت است، مادامی‌که از راه و روش آن حضرت جدا نشده و به گناهان آلوده نشده باشند.(3) با توجه به این احادیث می‌توان متوجه شد که فرزندان رسول خدا حتی اگر امام نباشند مورد توجه و اکرام هستند و می‌توان آنها را زیارت کرد و از ایشان بهره برد. البته بنا به سخن امام رضا(ع) باید از طریق اهل‌بیت جدا نشده و به گناه آلوده نشده باشند.
2. سفارش اهل‌بیت(ع) به زیارت برخی امامزادگان
در کنار این، ائمه به برخی امامزادگان توجه ویژه‌ای داشتند و در سخنانی تأکید بر زیارت آنها می‌کردند. حضرت فاطمه معصومه(س)(4) و عبدالعظیم حسنی(5) نمونه‌هایی هستند که در مورد زیارت آنها سفارش‌هایی وجود دارد.
3. تأکید اهل‌بیت(ع) بر زیارت مؤمنان
با تحقیق در منابع و تفحص در متون می‌توان دریافت که بسیاری از این امامزادگان افرادی مؤمن و نجیب بوده‌اند که حتی تقوا و پارسایی آنها در آن منطقه مشهور نیز بوده است. در احادیث معصومان بر زیارت مؤمنان سفارش‌هایی شده است. پس یکی از دلایل بر زیارت ایشان، مؤمن و صالح بودن آنها است. در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده که:مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَى زِیَارَتِنَا فَلْیَزُرْ صَالِحِی مَوَالِینَا یُکْتَبْ لَهُ ثَوَابُ زِیَارَتِنَا(6)؛ هر کس نتواند به زیارت ما آید، دوستان صالح ما را زیارت کند که ثواب زیارت ما برایش نوشته شود. در حدیث دیگری از امام رضا(ع) نیز چنین آمده است: هر کس نزد قبر برادر مؤمن خود برود و دست بر روى قبر بگذارد و هفت مرتبه سوره «انا انزلناه» بخواند در روز «فزع اکبر»(روز قیامت که روز ترس بزرگ است) ایمن خواهد بود.(7)
4. زیارت امامزادگان شهید
در زندگی‌نامه برخی از امامزادگان آمده که ایشان از اثر تبعید، سختی راه، جنگ و... به درجه رفیع شهادت نائل‌آمده‌اند. در احادیث، تأکید فراوانی بر زیارت شهدا شده است، بنابراین می‌توان این امامزادگان را به نیت زیارت شهدا نیز زیارت کرد. در حدیثی از امام باقر(ع) چنین نقل شده است: زِیَارَهُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ وَ زِیَارَهُ قَبْرِ رَسُولِ‌اللَّهِ وَ زِیَارَهُ قُبُورِ الشُّهَدَاءِ تَعْدِلُ حِجَّهً مَبْرُورَهً مَعَ رَسُولِ‌اللَّهِ(8)؛ زیارت قبر حضرت امام حسین(ع) و قبر رسول خدا(صلّى‌اللَّه علیه و آله) و قبور شهداء معادل یک حج قبول شده است که با رسول خدا به جا آورده شده باشد.
همچنین در احادیث نقل شده که حضرت فاطمه(س) هفته‌ای چند بار به زیارت قبور شهدای احد می‌رفتند.(9) بنابراین زیارت این امامزادگان از باب زیارت شهدا نیز دارای فضیلت بسیار است.
5. سفارش اهل‌بیت(ع) بر زیارت اموات
در احادیث، بر زیارت اموات نیز سفارش‌هایی شده است. به‌عنوان مثال در حدیثی از امیرالمؤمنین(ع) چنین نقل شده است: اموات خود را زیارت کنید، زیرا آنان از دیدار شما خوشحال می‌شوند.(10)
در احادیث دیگری نیز نقل شده که معصومان بر قبر شیعیان حاضر می‌شدند و برایشان دعا می‌کردند.(11) همچنین احادیثی در مورد چگونگی سلام دادن بر اهل قبور وجود دارد.(12)
نکته قابل توجه اینکه بسیاری از امامزاده‌ها از افراد عادی نبودند که زیارت آنها مساوی با زیارت اهل قبور باشد بلکه مقام و شأن آنها والا است ولی این احادیث به این جهت بیان شد که اگر در مورد امامزاده‌ای شجره‌نامه مشخص و یا توصیفی تاریخی وجود نداشت، از باب زیارت قبور می‌توان به زیارت آنها پرداخت و ادعیه و سلام‌های مرتبط با قبور را تلاوت کرد.
6. وجود زیارتنامه‌هایی برای زیارت امامزادگان
در منابع ادعیه برای برخی امامزادگان زیارتنامه‌هایی نیز نقل شده است.(13) شاید بعضی از این زیارتنامه‌ها از جهت سندی معتبر نباشند اما نقل این زیارتنامه‌ها نشان آن است که از دوران پیشین، شیعیان به زیارت امامزاده‌ها اهمیت می‌دادند و ملتزم به آن بوده‌اند.
نتیجه
زیارت امامزادگان از کارهای خوب و مفیدی است که افراد می‌توانند انجام دهند. اهل‌بیت(ع)به تکریم و تعظیم فرزندان خود اهمیت داده و همگان را بر آن سفارش کرده‌اند. حتی در مورد برخی امامزادگان مانند فاطمه معصومه(ع) و عبدالعظیم حسنی توصیه‌های ویژه‌ای وجود دارد.
بسیاری از این امامزادگان از افراد مؤمن و حتی شهید هستند. با مراجعه به منابع، احادیث زیادی در زیارت مؤمنان و شهدا وجود دارد. در عین اینکه بسیاری از امامزاده‌ها صاحب کرامت، بزرگی، تقوا و شهید هستند، حتی اگر این اوصاف برای امامزاده‌ای ثبت نشده باشد، در فرهنگ اهل‌بیت(ع) زیارت قبر رفتگان و دعا و سلام دادن بر آنها توصیه شده و مؤمنان می‌توانند از این فرهنگ تبعیت کرده و به زیارت مزار امامزادگان بپردازند.
همچنین زیارتنامه‌هایی برای امامزادگان نیز وجود دارد که نشان از توجه شیعه به فرهنگ زیارت فرزندان امامان(ع) دارد.
پی‌نوشت‌ها:
1. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، محقق / مصحح: امینى، عبد الحسین، نجف اشرف: دار المرتضویه، 1356 ش، ص 11، ح 4.
2.نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل،مصحح: مؤسسه آل البیت ، قم: مؤسسه آل البیت ، 1408 ق، ج12، ص 376، ح 14339.
3. ابن بابویه، محمد بن على، عیون أخبار الرضا، محقق / مصحح: لاجوردى، مهدى، تهران: نشر جهان، 1378 ق، ج2، ص 51، ح 196.
4 و5. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، همان، ص 324، ح 1.
6. ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، قم: دفتر انتشارات اسلامى ، 1413 ق، ج2، ص 73، ح 1765.
7. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، همان، ص 320، ح 4.
8. همان، ص 156، ح 1.
9. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق / مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1407 ق، ج3، ص 228، ح 3.
10. همان، ج3، ص 230، ح 10.
11. همان، ج3، ص 229، ح 6.
12. همان، ج3، ص 229، ح 8.
13. سيد ابن طاووس، مصباح الزائر، محقق: مؤسسة آل البيت، قم: مؤسسة آل البيت، ١٤١٧ ق، ص ٥٠٣.
* مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی
تاریخ خبر: ۱٤۰٤/۰۲/۲۵، ۰۷:۵٤:۰٤ بازدیدها: 32