خداي سبحان فرمود من انسان را گرامي و كريم قرار دادم : (لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ) [1] اين يك اصل الهي است كه خدا انسان را كريم و بزرگوار قرار داد. كرامت از آن واژه‌هاي بلند عربي است كه معادل فارسي ندارد .كريم غير از كبير است، كريم غير از عظيم است. ما براي اينكه معناي كرامت را به فارسي بيان كنيم ناچاريم چند كلمه را كنار هم ضميمه كنيم تا معناي كرامت را تفهيم كند. آن بزرگواريِ فرشته‌منش بودن را  كرامت مي‌گويند.
کرامت؛ وصف پیامبران و ائمه
 قرآن كريم اگر كرامت را وصف انسان‌ها قرار داد که فرمود: (َقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ) همين وصف را براي فرشته‌ها قرار داد. در سوره «انبياء» ملائكه را به عنوان بندگان كريم معرفي كرد فرمود: (بَلْ عِبَادٌ مُّكْرَمُون* لاَيَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُم بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ) [2] گذشته از اينكه عموم فرشته‌ها را به كرامت وصف كرد، آن ملائكه‌اي كه مأمور و وسيله رسيدن آيات الهي به ما هستند، اين مسير را هم مسير كرامت معرفي كرد، فرمود اين آيات من، اين احكام من، به دست فرشته‌هاي كريم به شما رسيده است: (بِأَيْدِي سَفَرَةٍ  كِرَامٍ بَرَرَةٍ)[3] كريم غير از عالِم است، كريم غير از حكيم است، كريم غير از فقيه است،كريم يك معناي خاصّ خودش را دارد كه با طهارت آميخته است فرمود اين قرآن از مسير كرامت عبور كرده است (بِأَيْدِي سَفَرَةٍ* كِرَامٍ بَرَرَةٍ) بنابراين اينها بارّ و كريم و بزرگوار و باطهارت و باقداست‌ هستند و قرآن از مسير اينها عبور كرده است. اين اصل اول كه انسان كريم است چه اينكه قرآن، كريم است چه اينكه فرشته‌ها كريم هستند، چه اينكه ائمه(عليهم السلام) مطابق با بخشي از زيارت «جامعه كبيره» كه دارد اينها «عباد المُكرمين الذين لايسبقونه بالقول و هم بامره يعملون»[4]
 وصفي كه خدا در سوره «انبيا» براي فرشته‌ها ذكر كرده همان وصف را در زيارت «جامعه» براي ائمه(عليهم السلام) ذكر شده است. كرامت چنين وصف ممتازي است كه فرشته‌ها دارند، انبيا(ع) دارند، ائمه(ع) دارند، مسير قرآن كريم هم همين است، وصف قرآن كريم هم است، خداي سبحان انسان را با اين وصف آفريد، اين مطلب اول.
خلافت، سند کرامت انسان
مطلب دوم آن است كه بعضي از نام‌گذاري‌ها و وصف‌ها سند نمي‌خواهد، سندش روشن است. چرا قرآن، كريم است معلوم است، چرا فرشته‌ها، كريمند معلوم است، چرا انبيا و اولياي معصوم، كريمند معلوم است؛ اما چرا انسان، كريم است اين سند مي‌خواهد بايد بحث بشود؛ چون او موجودي نيست كه بتوان گفت اين موجود شخصيتي دارد كه مطابق شخصيتش كريم خواهد بود، اين سند مي‌خواهد سند آن اين است كه او نماينده كريم است، يكي از اسماي حسنای خداي سبحان اين است كه او كريم است، چون انسان، جانشين كريم است نماينده كريم است، خليفه كريم است، سهمي از كرامت خواهد داشت كه: (إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَهًًْ)[5] پس اصل دوم اين است كه سند كرامت انسان، خلافت اوست؛ چون جانشين خداست، اگر كسي جانشين خدا بود، نماينده خدا بود بايد حرف خدا را بزند، اين اصل سوم. پس اصل اول آن است كه خدا انسان را كريم خلق كرد، اصل دوم آن است كه سند كرامت او اين است كه چون جانشين كريم است، نماينده كريم است كريم خواهد بود، اصل سوم آن است كه نماينده و قائم‌مقام، بايد حرف آن مستخلف‌عنه را بزند. اگر كسي قائم‌مقام وزير بود، امضاي او امضا از طرف وزير بود، احترامي هم كه داشت از طرف وزير بود. اين اگر در يك وزارتخانه امضا بكند احترام ببيند، شخصيت ببيند، حقوق بگيرد ولي به ميل خودش كار بكند اين ديگر جانشين نيست. اگر كسي جانشين وزير شد بايد كار وزير را انجام بدهد، اگر كسي خليفهًًْْ الله شد بايد حرف الله را بزند كسي حرف الله را مي‌زند كه از خودش هيچ نداشته باشد ،كسي كه با رأي خودش بخواهد عمل بكند ديگر خليفهًْ الله نيست او بايد ببيند ذات اقدس الهي چه دستور مي‌دهد تا بشود خليفهًْ الله.
از کرامت انسانی تا تنزل حیوانی
اصل چهارم اين است كه اگر كسي آمده خودش را اينجا جا زد و گفت من كريم هستم، چون خليفه خدا هستم، آمده احترام ديده، شخصيت ديده ولي مطابق ميل خودش حرف زده، مطابق ميل خودش عمل كرده، همين خدايي كه مي‌فرمايد: (لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ)  همين خدايي كه میفرمايد: (إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَهًًْ) مي‌فرمايد: (أُولئِكَ كَالْأَنْعَامِ)[6] براي اينكه تو آمدي اينجا حرف مرا بزني حرمت پيدا كردي، عظمت پيدا كردي، شخصيت پيدا كردي كه دين من و حرف من و فكر من را پياده كني، آمدي اينجا غاصبانه احترام ديدي، مي‌شود (أُولئِكَ كَالْأَنْعَامِ) بنابراين هيچ تناقضي بين (أُولئِكَ كَالْأَنْعَامِ) با (لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ) نيست براي اينكه خداي سبحان او را محترم كرده به همه انحاي احترام، اكرامش كرده، تكريمش كرده بعد به او گفته اينجا بنشين محترمانه زندگي كن، ببين وحي چه مي‌گويد. بالأخره اين عالَم را كسي كه آفريد همان او بايد اداره كند، ما كه حيوانات را خلق نكرديم، گياهان را خلق نكرديم، از ستاره‌ها بي‌خبريم، بايد براي گياهان و حيوانات و انسان‌ها براي همه برنامه‌ريزي كنيم بگوئيم زن و مرد با هم مساوي‌اند يا فلان حيوان با فلان حيوان مساوي‌اند يا شراب و سركه با هم مساوي‌اند يا شراب و شيره با هم مساوي‌اند، ما بايد چيزي بگوئيم كه خودمان ساختيم ما كه چيزي نساختيم؛ آن‌كه ساخت بايد بگويد چه چيزي حلال است ،چه چيزي حرام است، چه چيزي پاك است، چه چيزي نجس است، اگر كسي اين احترام را ببيند آن وقت مطابق ميل خودش هر كاری بكند اين مي‌شود (أُولئِكَ كَالْأَنْعَامِ) و مانند آن، (فَاهْبِطْ مِنْهَا فَمَا يَكُونُ لَكَ أَنْ تَتَكَبَّرَ فِيهَا)[7] اينجا جاي اين حرف‌ها نيست، ضمير مؤنث آورده فرمود: (فَمَا يَكُونُ لَكَ أَنْ تَتَكَبَّرَ فِيهَا) اين منزلت، منزلت متكبّران نيست برو پائين. ما از آن جهت كه بنده خدا هستيم بايد ببينيم خدا چه كار مي‌كند، ما هم مطابق آن عمل كنيم، از آن جهت كه امّت پيامبر‌(ص) و مأموم امام هستيم بايد ببينيم پيامبر و امام چه کار می‌کند.
راز پوشی، نشانه ایمان
 وجود مبارك امام صادق(ع) آن طوري كه در تحف‌العقول هست فرمود مؤمن وقتي مؤمن است كه وقتي گفت من بنده خدا هستم ببيند خدا چه گفته، سنّت پروردگارش را انجام بدهد، سنّتي هم از پيغمبر در او باشد، سنّتي هم از امام در او باشد. سنّت خدا اين است كه خدا (عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَة  ِ)[8] است اما غيبش، اسرارش، رازها را براي همه نمي‌گويد، شما هم رازهاي مملكت را براي همه نگوئيد، تا يك حادثه پيش آمد ارتباط با بيگانه برقرار میكنيد. اسرار خودت، اسرار مملكت را، اسرار خانواده را، اسرار دوستان را شما بايد حفظ کنيد و رازدار باشيد، كتمان غيب از كارهاي خداست چون (عَالِمُ الْغَيْبِ) است (فَلاَ يُظْهِرُ عَلَي غَيْبِهِ أَحَداً)[9] شما هم اسرار كشورتان را، راز و رمز مملكتتان را به بيگانه‌ها منتقل نكنيد؛ راز برادرت را، راز دوستت را، اسراري را که به شما گفته به ديگران منتقل نكنيد، اگر انسان حق ندارد اسرار دوستش را براي ديگران منتقل كند معلوم مي‌شود اسرار مهم را به طريق اُولی نمي‌تواند. اين يكي از بيانات نوراني امام صادق(ع) است فرمود كتمان سرّ، يكي از وظايف اصلي مؤمنان است كه بايد به اخلاق الهي متخلِّق بشود، اگر به ما گفتند: «تخلّقوا باخلاق الله تعالی»[10] آن كارهاي خدايي كه از ما برنمي‌آيد، از ما هم كه نخواستند، اما خدا رازدار است، رازش را به هر كسي نمي‌گويد، شما هم رازدار باشيد، راز كشورتان، خانه‌تان، دوستتان را به هر كسي نگوئيد. سنّت پيامبر(ص) آن است که با اخلاق الهی با مردم برخورد می‌کرد و سنت امام نيز صبر در سختی‌ها بود تا فرج حاصل شود[11] فرمود اين سنتها را اگر  شما داشتيد مي‌شويد مؤمن.
بيانات حضرت آيت‌الله جوادي آملي (دامت‌بركاته)
 در جلسه درس اخلاق در دیدار با استاندار و مسئولین  فرهنگي مازندران و جمعی از طلاب و اقشار مختلف مردم؛ قم  ـ    21/6/1392
 [1]. اسراء، 70.        [2]. انبياء، 26 و 27.           [3]. عبس، 15 و 16.
[4]. من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 610.             [5]. بقره، 30.
[6]. اعراف، 179.     [7]. اعراف، 13.                  [8]. انعام، 73.
[9]. جن، 26.          [10]. التفسير الکبير، ج 7، ص 58.
[11]. تحف العقول، ص 312.