هر كسي براي خود يك سالي دارد، كشاورزان معمولاً اول سالشان اول پاييز است،يعني درو مي‌كنند و سود و زيان كِشت و زرعشان را مشخص مي‌كنند، برخي‌ها هم اول سالشان فروردين است، آنها كه مي‌خواهند بالنده باشند، مثل گياه زندگي كنند، معمولاً كساني كه در حدّ حيات گياهي هستند، اول سالشان فروردين است، رشد مي‌كنند، جامه خرّم در برمي‌كنند، سال تازه دارند؛ اما كساني كه در مسائل اخلاقي كار مي‌كنند، اول سالشان ماه مبارك رمضان است، لذا ماه شعبان آخر سال اخلاقي اينهاست. اينها كه سال اخلاقي دارند تمام تلاش و كوشش آنها اين است كه در اين ماه شعبان، بدهكاري‌هايشان را بدهند، حقّ‌الله دارند، حقّ‌الناس دارند، توبه‌اي بايد بكنند، واجبي ترك كردند، حرامي مبتلا شدند؛ تمام اين دِيْن‌هاي حقّ‌اللهي و حقّ‌الناسي را در ماه شعبان بدهند كه وقتي اول سال فرا مي‌رسد، اينها با سود همراه باشند. آنهايي كه بر اساس اين معيارها كار مي‌كنند تقويم‌هاي اينها و كتابهايشان از اول ماه مبارك رمضان شروع مي‌شود كه ماه شعبان مي‌شود آخرين ماه از ماه‌هاي سال؛ بخش‌هايي از كتاب‌هاي مرحوم ابن طاووس و اينها از همين قبيل است. برخي‌ها تاريخشان اول محرم است يا اول فروردين است يا اول پاييز است، اما آنها كه در مسائل اخلاقي كار مي‌كنند اول سالشان ماه مبارك رمضان است لذا ماه شعبان را با تلاش و كوشش و ناله و ضجّه مي‌گذرانند كه بدهكار نباشند.
 ماه رمضان؛ ماه کار و تلاش معنوی
اينكه آن بزرگوار گفت:
 ماه شعبان مده از دست قدح كاين خورشيد
 از نظر تا شب عيد رمضان خواهد شد [1]
همين است. يعني الآن ماه شعبان، آخر سال است، يازده ماه گذشت، اين ماه آخر سال است، اگر بخواهي چيزي بنوشي بنوش وگرنه ماه مبارك رمضان كه آمد، ماه كار است، ماه جايزه نيست، شب و روز اين ماه مبارك رمضان را بايد تلاش و كوشش كني تا شب عيد رمضان يعني شب عيد فطر كه شد و روز عيد رمضان يعني عيد فطر كه شد آنجا به عنوان ليلهًْ الجوائز يا يوم‌الجوائز چيزي به تو بدهند وگرنه ماه مبارك رمضان ماه كار است، ماه رفتن است، نه ماه جايزه گرفتن، «ماه شعبان مده از دست قدح كاين خورشيد» اين خورشيد وصال، اين جام دادن، اين جايزه دادن اگر ماه شعبان نصيب تو نشد ماه مبارك رمضان نصيبتان نمي‌شود؛ ماه مبارك رمضان بايد بدويد تا در شب عيد رمضان چيزي به شما بدهند، ماه كار است نه ماه وصال.
ماه مبارك رمضان ماه كار است، البته انسان از كار كردن و عبادت كردن لذّت مي‌برد ولي لذّت ديدار و لذّت وصال چيز ديگري است، اگر شب عيد رمضان شد، روز عيد رمضان شد، روز عيد فطر شد آن وقت مي‌گويند:
 روز عيد است و من امروز در آن تدبيرم
 كه دهم حاصل سي روزه و ساغر گيرم [2]
آن روز، روزه جايزه است كه چيزي به آدم مي‌دهند؛ بنابراين ما اگر به آن حد نرسيديم لااقل اين يك ماه را كه نزديك است سال قبلي تمام بشود بررسي كنيم و دِيْن و حقّ‌الله و حقّ‌الناس و نقص‌ها و قصورها و تقصيرها را ترميم بكنيم.
معارف عمیق صلوات شعبانیه
مطلب بعدي آن است كه اين دعاي نوراني مناجات شعبانيه[3] از يك طرف و اين صلوات نوراني امام سجاد(ع)[4] كه عندالزوال (هنگام ظهر) خوانده مي‌شود (منتها حالا در مراكز نماز بين الصّلاتين خوانده مي‌شود) از طرف ديگر، همه اينها به ما راه نشان مي‌دهد كه چگونه آخر سال را دريابيم. راه وسيع است يعني اگر كسي بخواهد برود هيچ مانعي ندارد، هيچ مزاحمي ندارد، هر چه بخواهد سرعت بگيرد مجاز است؛ وقتي سرعت گرفت بخواهد سبقت بگيرد مجاز است، براي اينكه اگر شما اتوباني داشتيد به اندازه آسمان؛ هر چه تند برويد به كسي برخورد نمي‌كني:سَارِعُوا إِلَي مَغْفِرَةٍ مِن رَبِّكُمْ وَجَنَّهًْ عَرْضُهَا السَّماوَاتُ وَالْأَرْضُ[5] مسابقه بدهيد که ميدان دوندگي و سرعت به اندازه آسمان و زمين است. اگر ميدان مسابقه به اندازه آسمان و زمين بود،كسي هر چه تند برود به جايي برخورد نمي‌كند وحقّ كسي را نمي‌گيرد.
 در اين صلوات نوراني كه بين صلاتين خوانده مي‌شود از ذات اقدس الهي مسئلت مي‌كنيم خدايا اين ماه، محفوف به رحمت است؛ شب آن، روز آن، صبح آن، بين‌الطّلوعين آن پيچيده به رحمت است، هيچ لحظه‌اي از رحمت تو خالي نيست؛ البته رحمت خاصّه و آن كه رهبر ماست یعنی وجود مبارك پيامبر(ص)، روزها روزه بود و شب‌ها نمازمی گزارد، توفيقي بده كه ما سنّت او را احيا كنيم. اگر كسي جوان است، قدرت بدني دارد، روزه اين ماه فراموشش نشود ولو سه روز اين ماه را روزه بگيرد که همین مقداركافي است،چون هوا گرم است،تابستان است، با تحصيل حوزه و دانشگاه شايد هماهنگ نباشد،به مزاجتان آسيب نرسانيد،لكن اگر كسي استراحت بيشتري كند و سحر را دريابد، روزه اين ماه، آن راه را سريع‌تر مي‌كند؛ براي اينكه در همين صلوات مي‌خوانيم وجود مبارك حضرت روزها را روزه مي‌گرفت و شب‌ها را به نماز شب برمي‌خاست. بعد به خدا عرض مي‌كنيم خدايا توفيقي بده كه ما سنّت او را رعايت كنيم. وجود مبارك پيغمبر(ص) راهنماي ماست رهبر ماست، در همين صلوات از خدا مي‌خواهيم خدايا او را گذشته از اينكه شفيع ما قرار مي‌دهي، طريق مَهيَع قرار بده. مَهيَع آن راه باز و وسيع را مي‌گويند يعني آن بزرگراهي كه هيچ مانعي ندارد.در اين صلوات به خدا عرض مي‌كنيم خدايا اين را طريق مَهيَع ما قرار بده يعني براي ما آسان باشد كه راه پيغمبر را برويم، وقتي براي ما آسان شد، ديگر نه مزاحم كسي هستيم؛ نه بيراهه مي‌رويم، نه راه كسي را مي‌بنديم. مائيم و اين راه با عظمت، که آن را انسان با نشاط مي‌رود، چون احساس سبكي مي‌كند.الآن ما اگر ـ معاذ الله ـ اين راهي كه ائمه به ما نشان دادند اينها را نخواهيم برويم ما يك پنج سوق داريم كه همه‌اش كلاهبرداري است اين چهارسوق كه مي‌گويند يعني چهارتا بازار رسمي اما دنيا پنج سوق است(پنج بازار)است همه‌اش گران‌فروشي و كلاهبرداري و آدم هم محتاج است كه در اين بازارها رفت و آمد كند، آن وقت چه كار كند كه مغبون نشود؟ اين پنج سوق را ذات اقدس الهي در سوره حديد فرمود: َاعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاهًًًُْْْ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلاَدِ [6]. يك سوق آن، لهو است؛ يك سوق آن، لعب است؛ يك سوق آن، زينت است؛ يك سوق آن، تفاخر است؛ يك سوق آن، تكاثراست؛ مائيم و اين پنج سوق. بازيگري دنيا اين است، آن وقت انسان بخواهد آلوده نشود يك راه وسيعي را لازم دارد، آن طريق مَهيَع همين است كه انسان هر كاري كه انجام مي‌دهد اول فكر كند.
بيانات حضرت آيت‌الله جوادي آملي (دامت بركاته)
 در جلسه درس اخلاق با حضور جمعی از طلاب، دانشجویان  و اقشار مختلف مردم؛ قم  ـ  1/4/91
خوان حکمت روزهای یکشنبه منتشر می‌شود.
پایگاه اطلاع‌رسانی اسرا
_________________________
[1]. ديوان حافظ، غزل 164. [2]. ديوان حافظ، اشعار منتسب، شماره 17. [3]. اقبال‌الأعمال، ص685 ـ 687. [4]. مصباح المتهجّد، صص 828 و 829. [5]. آل‌عمران، 133. [6]. حديد،20.