پرسش:عوامل سقوط و انحراف جامعه را از منظر قرآن کریم توضیح دهید؟

پاسخ:به يك ماجرا توجه كنيد تا عوامل سقوط را كشف كنيد: خداوند با حضرت موسى(ع) وعده كرد كه سى شب را در كوه طور مشغول عبادت شود تا تورات را دريافت كند، سى شب كه تمام شد، ده شب ديگر به آن اضافه شد.
هنرمند مجسمه سازى به نام سامرى از نبود موسى و تأخير برگشت او سوء استفاده كرد و طلا و زيورآلات مردم را گرفت، و مجسمه گوساله‏اى را به نوعى ساخت كه با عبور هوا از درون آن صدايى شبيه صداى گاو برمى‏خاست و به مردم گفت:
خداى شما همين است و بدين وسيله جمعيت بسيارى را منحرف كرد.
با كمى دقّت در اين ماجرا مى‏توان عوامل سقوط يك جامعه را نشان داد، كه عبارت است از:
1. عدم حضور رهبرى همچون موسى(ع) در ميان مردم.
2. وجود منحرفان هنرمندى همچون سامرى در اجتماع.
3. استفاده از ابزارى پرجاذبه و گران قيمتى همچون طلا.
4. تبليغات منفى پر سر و صدا و ابتكارى و جذاب همچون صداى گوساله.
5. سادگى و زودباورى و ضعف ايمان مردم.
6. استفاده از خرافات و سنت‏هاى گذشته و سوابق اجتماعى گاوپرستى.
همچنین قرآن کریم در آيه 61 سوره بقره درباره‏ بنى‏اسرائيل عوامل ذلت و سقوط آنان را بيان فرموده است كه با نگاهى به آن، مى‏توان عوامل ذلّت و درماندگى هر جامعه‏اى را دريافت و آن عبارت است از:
1. شكم پرستى، عامل هبوط و سقوط انسان است. «لن نَصبر على طعامٍ واحد ... اهبطوا»
2. رفاه‏طلبى، زمينه ذلت و خوارى است. «لن نَصبر ... ضُرِبَت عليهم الذّلّة»
3. كفر به آيات الهى و كشتن به ناحق انبيا و گناهان پى در پى و روحيه‏ تجاوزگرى نيز از عوامل بدبختى است. «ضُرِبَت عليهم الذّلّة ... ذلك بانّهم كانوا يكفرون بآيات اللّه و يقتلون النبيّين بغير الحقّ ذلك بما عصوا و كانوا يعتدون» (مُهر) ذلت و نیاز بر پیشانی آنها زده شد ... چراکه آنان نسبت به آیات الهی، کفر می‌ورزیدند و پیامبران را به ناحق می‌کشتند. اینها بخاطر آن بود که گناهکار و متجاوز بودند.
در همین رابطه قرآن کریم در آيات 155 تا 161 سوره نساء مى‏فرمايد:
بعضى از عذاب و قهرهاى الهى و سختى‏ ها و محاصره‏هاى اقتصادى به خاطر ظلم خود مردم بوده است، «فبظلم من الّذين هادوا حَرّمنا عليهم طيّبات» بخاطر ظلمی که از یهود صادر شد، و  (نیز) بخاطر جلوگیری بسیار آنها از راه خدا بخشی از چیزهای پاکیزه را که بر آنها حلال بود، حرام کردیم. (نساء ـ 160) و نمونه‏ هاى ديگرى را پى‏درپى مى‏خوانيم كه عوامل قهر الهى به دست خود مردم است.

عواملى از قبيل: پيمان‏شكنى، «فبما نقضهم ميثاقهم» بى ايمانى و كفر، «و كفرهم بآيات اللّه» پيامبركشى، «و قتلهم الانبياء» تهمت به پاكدامنانى همچون حضرت مريم، «و قولهم على مريم بهتانا عظيماً» رباخوارى، «و أخذهم الرّبا» و حرام خوارى «و أكلهم أموال النّاس بالباطل» از جمله عواملی هستند که موجبات سقوط، انحراف و انحطاط جوامع انسانی را فراهم می‌آورند، بنابراین از منظر قرآن کریم جامعه‌ای که بخواهد در مسیر رشد و تعالی حرکت کند، باید با این عوامل مقابله نماید و زمینه‌های پیدایش آنها را در جامعه از بین ببرد.