پرسش:خوشبختی چیست وشاخص‌های آن از منظر آموزه‌های وحیانی کدام است؟
پاسخ:در بخش نخست پاسخ به این سوال به مفهوم خوشبختی و یکی از شاخص‌های خوشبختی از منظر دین پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
2- صبر، تحمل و توکل: صبر و تحمل دربرابر تلخی‌ها و ناراحتی‌های دوران زندگی، رمز موفقیت و خوشبختی است. استقامت در مسیر سعادت، آن‌گاه استمرار دارد که طالب خوشبختی، در اثر ایمان، روح و روان خویش را به صبر و تحمل عادت دهد. انسان باید بداند که هیچ پناهگاهی دربرابر حوادث ناگوار روزگار، ایمن‌تر از پناهندگی به خدای مهربان نیست. انسان متوکل، ضمن تلاش و تکاپوی بسیار، خود را صاحب تمام توان‌ها و صلاحیت‌ها نمی‌داند، با دیده‌ای فراتر از چشمان ظاهری، کارهای خود را به دست کارساز آفرینش و توفیق‌آفرین هستی می‌سپارد و با نشاط روحی و قوت قلب در عرصه سعادت و سلامت فعالیت می‌کند.
3- نیت الهی داشتن در کارها: خلوص نیت به پروردگار متعال، راه وصول به خواست‌ها و اهداف است؛ زیرا جهان هستی با تمام خصوصیاتش تحت سیطره و اراده اوست و هیچ عاملی نمی‌تواند بدون اراده خداوند، مفید یا مضر به حال کسی باشد، و خداوند اراده کرده است آنانی را که با نیت خالص عمل کنند، سعادتمند سازد.
4- دانش و بینش: دانش، مشعل فروزان دیدن است، و بینش، روشنگر خوب دیدن، درست دیدن و به جا دیدن. انواع دارایی‌های مادی و معنوی و تمام امکانات رهیابی، در صورتی زمینه‌ساز نیک‌انجامی و خوشبختی خواهند بود که در مسیر انسانی و انگیزه الهی به کار گرفته شوند. دانش و بینش، لحظه‌های زندگی را صفحات زرینی می‌کنند که همه نعمت‌ها، به کیمیایی ارزشمند، تبدیل شده، در راه رسیدن به خوشبختی و سعادت رقم می‌خورند.
5- رهایی از اسارت‌های ذلت‌بار: غبارروبی ضریح وجود از دلبستگی‌های پوچ و بی‌محتوا و پاک کردن آیینه نفس از وابستگی‌های پست، زمینه‌ساز رویش زلال عشق و معرفت بر صفحه دل و رواق دیده می‌شود. ارمغان هدایتی که رسولان الهی نخستین وظیفه خود را در انجام دادن آن بیان کرده‌اند، تهذیب نفس و رهایی از اسارت ذلت‌بار است. بی‌شک، هرچه زنجیر‌های وابستگی به تعلقات مادی و هوس‌های حیوانی کمتر باشد، قدرت پرواز و شکوفایی بیشتر خواهد شد و این، رمز سعادت و راز خوشبختی حقیقی در گذر زندگی دنیوی است.
6- اخلاق شایسته: گام دیگر در دستیابی به قله رفیع خوشبختی آن است که در عرصه زندگی در مدار حق و بندگی، اخلاق شایسته پیدا کنیم. رویی گشاده، اخلاقی ملایم و سخنانی زیبا و مهذبانه داشته باشیم، از سلیقه‌های شخصی‌ای که آنها را به نام دین جا می‌زنیم، دوری کنیم، خودسازی را در خمودی، بی‌حالی، بداخلاقی و سکوت بی‌جا ندانیم، و از آن سو، خوش‌اخلاقی را در شکستن حریم الهی و دریدن مرزهای دین نبینیم.
اخلاق در نگاه پاک معصومان(ع) خوشبختی جاودان معرفی شده است. رسول اکرم(ص) فرمود: «کسی که این ویژگی‌های شایسته را دارا باشد، نیکبختی دنیا و آخرت را از آن خود کرده است: اخلاق نیک که با آن در بین مردم و با آنان زندگی کند؛ قلب خاشع و سپاسگزار از تمامی نعمت‌های الهی؛ زبانی که به ذکر خداوند مشغول است.» (بحارالانوار، ج 93، ص 311)
و چون شخصی از رسول‌الله(ص) دستورالعملی خواست تا با عمل بدان محبت خدا، خلق خدا، افزایش مال و دارایی، طولانی شدن عمر و محشور شدن با پیامبر(ص) را - که دستاوردی جز خوشبختی دنیا و نیکبختی آخرت نخواهد داشت - به دست آورد، حضرت فرمود: «اگر محبت خداوند می‌خواهی، پرهیزکار و متقی باش، اگر علاقه مردم را می‌جویی به آنان نیکی کن و از آنچه در دستشان می‌بینی، روی بگردان، اگر افزایش دارایی خود را طلب می‌کنی، آن را از حقوق الهی و مردم، پاک کن. اگر سلامت تن می‌خواهی، بسیار صدقه بده. اگر بلندی عمر می‌جویی، صله رحم کن و اگر به دنبال محشور شدن با من هستی، سجده‌هایت را طولانی نما.» (همان، ج 85، ص 164)