پرسش:از منظر آموزه‌های وحیانی چه راهکارهایی برای زدودن و علاج قساوت قلب انسان وجود دارد؟
پاسخ:به طور کلی اگر رذائل اخلاقی ملکه انسان شود و به عنوان طبیعت ثانویه او درآید، به آسانی نمی‌توان آنها را از بین برد و در نهایت مشکلی است. مرحوم نراقی در جامع‌السعادات جمله‌ای دارد و می‌فرماید: «ازاله القساوه و اکتساب الرحمه فی غایه الاشکال» از بین بردن قساوت قلب و کسب رحمت و نرمی قلب در غایت سختی و مشکل قرار دارد و به سهولت امکان‌پذیر نیست. بنابراین ضرورت دارد انسان قبل از اینکه به قساوت قلب مبتلا شود، از خودش مراقبت کند، تا خدای ناکرده قلب او به حالت زشت سبوعیت و درندگی
دچار نگردد.
راهکارهای علاج قساوت قلب
علمای اخلاق دو راهکار علمی و عملی را برای علاج بیماری قساوت قلب مطرح کرده‌اند.
1- از نظر علمی به منشأ قساوت قلب و اموری که قساوت در آنها نشو و نما می‌کند توجه کند و مواردی همچون آلودگی به گناه، غفلت از یاد خدا، حب به دنیا و... را از خود دور کند. بعد به این جهت توجه کند که فرد مبتلا به قساوت قلب مشمول رحمت و نعمات دنیوی الهی قرار نمی‌گیرد و دعاهای او مستجاب نمی‌شود. از سوی دیگر به آثار زیبای رحمت، رأفت، رقت و نرمی و مهربانی توجه کند.
2- اما از نظر عملی هر یک از صفات و اخلاق زشت که به عنوان رذائل اخلاقی شمرده می‌شود، از نظر خارجی و بیرونی دارای آثاری هستند، از جمله قساوت قلب که یک بیماری روانی است و منشأ ظلم، تعدی، ایذا و جنایاتی نسبت به دیگران می‌شود. بنابراین اگر انسان مقید شود آن عملی را که از آثار قساوت است، انجام ندهد و ترکش کند، این خودش موجب می‌شود که به تدریج آن حالت زشت قساوت در درون انسان زایل شود، از طرف دیگر تمام اعمالی را که در رابطه با رقت و رحمت است(عکس قساوت)
انجام بدهد.
در روایتی از پیامبر گرامی اسلام(ص) است که حضرت فرمودند: لایرحم‌الله من لایرحم الناس» خداوند مهربانی و رحم نمی‌کند به کسی که به مردم رحم نمی‌کند.(مستدرک‌الوسائل، ج9، ص56)
در روایتی دیگر آن حضرت می‌فرماید: «ارحموا من فی‌الارض، یرحمکم من فی‌السماء» به کسانی که در روی زمین هستند رحم کنید، تا کسانی که در آسمان هستند به شما رحم کنند.(همان)
نکته دیگر توجه به فراز و نشیب زندگی در این دنیا است که چه کسانی بودند که در اوج غرق بودند و دیری نپایید که به حضیض ذلت کشیده شدند و درست عکس این مطلب کسانی که در سطح پایین بودند و یک مرتبه به اوج رسیدند و این فراز و فرود برای همه است، استثنا ندارد، پس برای روز مبادا هم که شده رحم کن تا به تو رحم کنند.