پرسش:آیا امام علی(ع) در زمان حکومت خویش موفق شدند با همه بدعت‌ها و انحرافاتی که در حکومت‌‌های قبل از آن حضرت به وجود آمده بود مبارزه کرده و آن‌ها را از بین ببرند؟

پاسخ:با تشکیل حکومت امام علی(ع) 25 سال بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) بود که خلافت مسلمانان به مسیر اصلی خود بازگشت. امام علی(ع) بعد از رسیدن به خلافت ظاهری، بر این عقیده بود تا تمام بدعت‌هایی را که در این مدت به وجود آمده بود از بین ببرد.
اما این مدت زمان طولانی، برای خو گرفتن مردم؛ با آدابی که به نام آداب رسول خدا(ص) و خلفای او به گوش آنان رسیده بود، کافی بود.
در خلال این مدت، وسعت حکومت اسلامی بسیار گسترده شده بود و همین بدعت‌‌ها به مناطق تحت نفوذ اسلام، رخنه‌ کرده بود. با این وجود تلاش امام علی(ع) برای از بین بردن بدعت‌ها تعطیل نشد، اما گاهی ایشان از ادامه مبارزه به دلیل جلوگیری از تفرقه و از بین رفتن شالوده‌‌های جامعه اسلامی دست برمی‌داشت.
از بدعت‌هایی که در زمان حکومت‌‌های قبلی در نماز ایجاد شده بود، تکتف یا همان دست بسته نماز خواندن است. همچنین در همان هنگام، جمله «الصلاهًْ خیر من النوم» به اذان صبح اضافه شده و جمله «حی علی خیرالعمل» از اذان حذف شد.
علامه مجلسی(ره) در کتاب خود؛ بخشی را با عنوان «عله عدم تغییر امیرالمومنین (ع) بعض البدع فی زمانه» علت تغییر ندادن برخی از بدعت‌ها توسط امیرالمومنین در زمان خلافتشان، به نگارش درآورده است که به برخی موانع پیش روی حضرتشان در مبارزه با بدعت‌ها اشاره می‌کند.(بحارالانوار، ج 34، ص 167)
مرحوم کلینی ضمن روایتی مفصل، خطبه‌ای از امام علی(ع) را جهت علت تغییر ندادن بدعت‌ها در زمان آن‌ حضرت نقل کرده که شنیدنی و راه‌گشا می‌باشد:
«.... خلفای قبل از من، عامدانه با رسول خدا مخالفت کردند و اعمالی انجام دادند که سنت او را تغییر دادند و اگر من بخواهم مردم را از [همه] آنچه آنان بدعت گذاشته‌‌اند، دور کرده و به همان روش زمان پیامبر(ص) وادار کنم، هیچ سپاهی برایم باقی نمی‌ماند، مگر خودم و تعداد اندکی از شیعیانم ...»
سپس امام علی(ع) بسیاری از بدعت‌‌ها را نام برده و در پایان می‌فرماید:
«مگر ندیدید که وقتی آنان را از نماز تراویح (نماز مستحبی که اهل سنت به جماعت می‌خوانند) باز داشتم؛ از کسانی که در لشگرم، هم رزم من بودند؛ فریاد زدند: ای مسلمانان! سنت عمر از بین رفت! پس می‌رفت که لشگر از هم پاشیده شده و به امامت ائمه ضلالت و گمراهی درآید» (الکافی، ج 8، ص 58)
این درد دل مظلومانه امام علی(ع) است که تصویری از جامعه مسلمانان آن روز را برایمان ترسیم می‌کند، مسلمانانی که فرق بین سنت و بدعت را نمی‌دانستند و کسانی که به عمد؛ می‌خواستند جامعه نبوی را از مسیر خود خارج کرده و در وادی بدعت و گمراهی قرار دهند. امتی که بخش وسیعی از هویت خود را در عمل به بدعت‌ها می‌دیدند، و فرقی بین علی(ع) و دیگر خلفا قائل نبودند، بلکه آن‌ها را به دلیل تقدم زمانی، اولی می‌دانستند!
بنابراین، امام علی(ع) با تمام بدعت‌ها مبارزه کرده و در مقابل آن‌ها ایستاد و مخالفت ایشان نیز در تاریخ ثبت شد و یاران ویژه حضرتشان در همان زمان تا حد امکان به این‌گونه بدعت‌ها عمل نکرده و آن‌ها را انکار می‌کردند، ولی بخش وسیعی از جامعه مسلمانان نه تنها همراه آن حضرت در این مبارزه نبودند، بلکه در بسیاری از موارد به مخالفت با ایشان برخاستند.
بنابراین انحرافات و بدعت‌هایی که در گذشته به وجود آمده بود و ظرف 25 سال در جامعه مسلمانان نهادینه شده بود، مانند تکلتف در حالت نماز، تغییر در اذان و نماز تروایح و... علی‌رغم تلاش‌ها و مبارزات امام علی(ع) همچنان در میان رفتار دینی مسلمانان استمرار یافت.