۵۰ - نقش شبه روشنفکران در تاریخ معاصر ایران - نگاهی به رشد عناصر حلقه کیان در روزنامه‌های زنجیره‌ای ۱۳۹۹/۰۵/۲۶
نقش شبه روشنفکران در تاریخ معاصر ایران-۵۰
نگاهی به رشد عناصر حلقه کیان در روزنامه‌های زنجیره‌ای
مؤسسه کیان که دو مجلة تخصصی «کیان» و «زنان» را از آبان و بهمن 1370 منتشر می‌کرد، ارتباط بسیار نزدیکی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشت. سه نفر از معاونین این وزارتخانه: گرانپایه، قاضیان و مصطفی تاج‌زاده، به صورت دوجانبه عمل می‌کردند. یعنی هم در کیان بودند و هم در ارشاد مسئولیت داشتند! ارتباط کیان با ارشاد تا استعفای خاتمی در سال 1372 ادامه پیدا کرد، البته در دورة وزارت علی لاریجانی و مصطفی میرسلیم نیز بدون دغدغه نشریات کیان منتشر شدند!
حسینعلی قاضیان به عنوان متهم ردیف اوّل پرونده «آینده» در جریان بازجویی خود به انحراف عقیدتی خود و عبدی و علوی‌تبار اعتراف کرده و با صراحت می‌گوید: «ما از نظر فكري دچار انحراف بوديم و مبناهاي فكري ما به گونه‌اي بود كه آمريكايي‌ها آن را مورد توجه قرار‌دادند و احياناً افكار ما را در مسير اميال خود ارزيابي مي‌كردند.» او مي‌گويد: «نوع اعتقاداتي كه گروه ما و به خصوص مطالبي كه دكتر عبدالكريم سروش در كنفرانس‌هاي خارجي بيان مي‌كرد، سبب مي‌شد كه اختلاف فكري ما با مباني انقلاب روز به روز بيشتر شده و به همان ميزان به افكار و اميال آمريكايي‌هايي كه خواهان براندازي نظام جمهوري اسلامي بودند، نزديك شويم.» قاضيان به جلسات فكري اشاره مي‌كند كه از سال 1367 به طور منظم در روزهاي چهارشنبه در ساختمان كيان برگزار مي‌شده و مطالب تنش‌زايي را كه عليه مباني دين توسط دكتر سروش طرح مي‌گرديده، مطرح می‌کند.1
یکی از کارکردهای ضدمنافع ملی و برخلاف نظر صریح و قاطع امام خمینی(ره) از سوی حلقه و محفل کیان، عذرخواهی آنان از نهضت آزادی به واسطة برخوردهای اوّلیه خود با این جمعیت است! در حالی که امام خمینی(ره) آنان را از حضور در کلیة عرصه‌های سیاسی نظام نهی کرده بودند و علت آن را افکار مغایر اسلام ناب و غرب‌گرایانه و طرفداری از وابستگی ایران به آمریکا، بر خلاف اسلام دانسته و موجب گمراهی شناختند.2 متفکرین لیبرال و سکولار کیان و سید محمد خاتمی، با گرایش به سمت غرب، نهضت آزادی را تطهیر کرده و برخوردهای اوایل انقلاب خود را اشتباه دانسته و از آنان عذرخواهی می‌کنند!! و مقالات آنان را در ماهنامه کیان و سایر نشریات خود منعکس و منتشر می‌سازند!
حلقة سلام از خرداد 1370 با محوریت موسوی خوئینی‌ها که اینک در مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری قرار داشت تشکیل شد. این حلقه روزنامة سلام را به جای کیان منتشر ساخت تا جای خالی کیهان در سخنگویی جریان سکولار را در جامعه پر کند. سردبیری این روزنامه با عباس عبدی – شاگرد موسوی خوئینی‌ها در مسجد جوزستان و تفسیرهای مادّی‌گرایانة او – بود. مصطفی تاج‌زاده، علیرضا علوی‌تبار،هادی خانیکی، اکبر اعلمی، جعفر گلابی، مهرنوش جعفری، احمد بورقانی، رجبعلی مزروعی، با این روزنامه همکاری می‌کردند. در اوّلین پیش‌شماره، مهم‌ترین موضوعاتی هم که در این حلقه مطرح می‌شد و در سلام انعکاس می‌یافت، زمینی کردن حکومت و قطع رابطة آن با شریعت بود. اکثر کسانی که در مدت پنج ماه اوّل، شماره‌های صفر سلام را منتشر کردند، در حلقة کیان نیز حاضر بودند! سلام تلاش می‌کرد تا یک جریان سیاسی روحانی راکه با انشعاب مجمع روحانیون مبارز شکل گرفته بود، در مقابل جریان روحانی دیگری که در حاکمیت نظام بیشتر حضور داشت؛ یعنی جامعة روحانیت مبارز و جامعة مدرسین حوزة علمیه قم قرار دهد و مشروعیت و کارآمدی آنها را به چالش بکشد. همان موضوعی که در موافقت امام خمینی با تشکیل مجمع روحانیون مبارز، آنها از آن نهی و برحذر شده بودند! لذا روزنامة سلام و حلقة آن نقش مهم و محوری در تفرقه بین روحانیون و نیز جامعه بعد از رحلت امام خمینی را به عهده داشت.3
با استقرار دولت‌‌هاشمی رفسنجانی از سال 1368، جریان مدیران تکنوکرات با رویکرد لیبرالی در بدنة مدیریت کشور شکل گرفت که در سال‌های بعد منجر به تشکیل حزب کارگزاران سازندگی گردید.4 یکی از اوّلین اقدامات دولت‌‌هاشمی، انتصاب غلامحسین کرباسچی به سمت شهردار تهران بود.
غلامحسین کرباسچی توسط وزیر کشور‌‌هاشمی یعنی عبداله نوری از اصفهان به تهران فراخوانده شد! کرباسچی و نوری هر دو در سال‌های قبل از انقلاب در گروه «طلاب اصفهان» یا «گروه هدفی‌ها» بودند- نامی که برای باند سیدمهدی‌‌هاشمی، به کار برده می‌شد – گرایش سیاسی این دو به گونه‌ای بود که در سال 58 تا 60 معروف به خط سه شدند. این خط بیشتر علیه جریان اصیل انقلاب که در سال‌های 58 تا 63 در حزب جمهوری اسلامی متشکل بودند، عمل می‌کرد. کرباسچی و نوری پس از سال 62 که قائم‌مقامی منتظری از سوی عناصر خاصی مطرح شد، از طرفداران محوری او بودند. کرباسچی با چک سفید امضای رئیس‌جمهور، شهرداری تهران را تحویل گرفت و آن را به یک امپراتوری بزرگ تبدیل کرد.
کرباسچی پس از استقرار در شهرداری، وارد حوزة فرهنگ شد! او پس از 10 سال، شهرداری را صاحب 145 مرکز فرهنگی هنری، 19 فرهنگسرا، 19 نگارخانه، 44 کتابخانه و 56 خانة فرهنگ کرد!! کرباسچی در فروردین 71 نوید ماهنامة شهرداری به نام همشهری را داد و سپس در 24 آذر همان سال، اوّلین روزنامة تمام رنگی همشهری منتشر شد! احمد ستاری از سوی کرباسچی مسئول راه‌اندازی همشهری بود. هم او در سال 77 از سوی سعید حجاریان مسئول راه‌اندازی روزنامة زنجیره‌ای «صبح امروز» شد! ستاری، بهروز گرانپایه- که عضو گروهک جنبش مسلمانان مبارز حبیب‌اله پیمان بود- را مسئول بخش فرهنگی تحلیلی همشهری کرد. او احمد دریانی، عضو سابق شورای سردبیری رونامه اطلاعات در زمان طاغوت را که مقالة معروف «استعمار سرخ و سیاه احمد رشیدی مطلق» علیه امام خمینی در 17 دی 56 را چاپ کرده بود، مسئول بخش خبری و دبیر تحریریة همشهری نمود. اوّلین سرمقاله همشهری توسط شمس‌الواعظین تحت عنوان «نگاه جدید به تحولات اجتماعی» به عنوان خط‌مشی همشهری نوشته شد. شمس‌الواعظین توسط علیرضا فرهمند – که مهم‌ترین عنصر ایرانی رابط آمریکا بود و در جلد‌های 14 و 27 اسناد لانة جاسوسی آمریکا از او یاد شده و وارن کریستوفر، معاون وزیر امور خارجة دولت جیمی کارتر، او را دوست عزیزم خطاب می‌کند – به همشهری دعوت شده بود! او دبیر سرویس بین‌الملل ماهنامة همشهری بود. دبیر سرویس اقتصادی روزنامه همشهری نیز «سعید لیلاز» بود که بعدها، مقالات او توسط رسانه‌های آمریکایی، اسرائیلی و انگلیسی به عنوان «روزنامه‌نگار ایرانی» پوشش داده می‌شد.5
ملاحظه می‌شود که اینک عناصر اصلی و پایه‌گذار حلقة کیان و همکاران شاخص خاتمی در کیهان فرهنگی، در روزنامة همشهری گرد آمده و امکانات و پشتوانة وسیعی را برای تبلیغ افکار خود پیدا کردند! معجونی از عناصر سیاسی مطبوعاتی رژیم شاه، تعدادی از اعضا گروهکها مثل جنبش مسلمانان مبارز، تعدادی از باند مهدی‌‌هاشمی و گروهی از عناصر جریان روشنفکری دور هم جمع شدند تا از این فرصت استفاده کنند!
این روزنامه با چنین عناصری، آن چنان لیبرالیسم فرهنگی را تبلیغ و ترویج کرد که رهبر معظّم انقلاب اسلامی نسبت به آن واکنش نشان دادند.
پانوشت‌ها:
1- سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، نگاهی به نقش محوری حلقة سلام و کیان در فتنه‌ها، 1/6/1389.
2- صحیفه امام، ج 20، صص 481 و482.
3- سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، نگاهی به نقش محوری حلقة سلام و کیان در فتنه‌ها، 1/6/1389.
4- برای کسب اطلاعات بیشتر از شکل‌گیری، تفکر و اقدامات این حزب به کتاب «حزب کارگزاران سازندگی، اوّلین حزب دولت ساخته» از انتشارات همین مؤسسه رجوع شود.
5- خبرگزاری فارس، کد خبر 10169.
حسینعلی قاضیان به عنوان متهم ردیف اوّل پرونده «آینده» در جریان بازجویی خود به انحراف عقیدتی خود و عبدی و علوی‌تبار اعتراف کرده و با صراحت می‌گوید: «ما از نظر فكري دچار انحراف بوديم و مبناهاي فكري ما به گونه‌اي بود كه آمريكايي‌ها آن را مورد توجه قرار‌دادند و احياناً افكار ما را در مسير اميال خود ارزيابي مي‌كردند.» او مي‌گويد: «نوع اعتقاداتي كه گروه ما و به خصوص مطالبي كه دكتر عبدالكريم سروش در كنفرانس‌هاي خارجي بيان مي‌كرد، سبب مي‌شد كه اختلاف فكري ما با مباني انقلاب روز به روز بيشتر شده و به همان ميزان به افكار و اميال آمريكايي‌هايي كه خواهان براندازي نظام جمهوري اسلامي بودند، نزديك شويم.» قاضيان به جلسات فكري اشاره مي‌كند كه از سال 1367 به طور منظم در روزهاي چهارشنبه در ساختمان كيان برگزار مي‌شده و مطالب تنش‌زايي را كه عليه مباني دين توسط دكتر سروش طرح مي‌گرديده، مطرح می‌کند.1
یکی از کارکردهای ضدمنافع ملی و برخلاف نظر صریح و قاطع امام خمینی(ره) از سوی حلقه و محفل کیان، عذرخواهی آنان از نهضت آزادی به واسطة برخوردهای اوّلیه خود با این جمعیت است! در حالی که امام خمینی(ره) آنان را از حضور در کلیة عرصه‌های سیاسی نظام نهی کرده بودند و علت آن را افکار مغایر اسلام ناب و غرب‌گرایانه و طرفداری از وابستگی ایران به آمریکا، بر خلاف اسلام دانسته و موجب گمراهی شناختند.2 متفکرین لیبرال و سکولار کیان و سید محمد خاتمی، با گرایش به سمت غرب، نهضت آزادی را تطهیر کرده و برخوردهای اوایل انقلاب خود را اشتباه دانسته و از آنان عذرخواهی می‌کنند!! و مقالات آنان را در ماهنامه کیان و سایر نشریات خود منعکس و منتشر می‌سازند!
حلقة سلام از خرداد 1370 با محوریت موسوی خوئینی‌ها که اینک در مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری قرار داشت تشکیل شد. این حلقه روزنامة سلام را به جای کیان منتشر ساخت تا جای خالی کیهان در سخنگویی جریان سکولار را در جامعه پر کند. سردبیری این روزنامه با عباس عبدی – شاگرد موسوی خوئینی‌ها در مسجد جوزستان و تفسیرهای مادّی‌گرایانة او – بود. مصطفی تاج‌زاده، علیرضا علوی‌تبار،هادی خانیکی، اکبر اعلمی، جعفر گلابی، مهرنوش جعفری، احمد بورقانی، رجبعلی مزروعی، با این روزنامه همکاری می‌کردند. در اوّلین پیش‌شماره، مهم‌ترین موضوعاتی هم که در این حلقه مطرح می‌شد و در سلام انعکاس می‌یافت، زمینی کردن حکومت و قطع رابطة آن با شریعت بود. اکثر کسانی که در مدت پنج ماه اوّل، شماره‌های صفر سلام را منتشر کردند، در حلقة کیان نیز حاضر بودند! سلام تلاش می‌کرد تا یک جریان سیاسی روحانی راکه با انشعاب مجمع روحانیون مبارز شکل گرفته بود، در مقابل جریان روحانی دیگری که در حاکمیت نظام بیشتر حضور داشت؛ یعنی جامعة روحانیت مبارز و جامعة مدرسین حوزة علمیه قم قرار دهد و مشروعیت و کارآمدی آنها را به چالش بکشد. همان موضوعی که در موافقت امام خمینی با تشکیل مجمع روحانیون مبارز، آنها از آن نهی و برحذر شده بودند! لذا روزنامة سلام و حلقة آن نقش مهم و محوری در تفرقه بین روحانیون و نیز جامعه بعد از رحلت امام خمینی را به عهده داشت.3
با استقرار دولت‌‌هاشمی رفسنجانی از سال 1368، جریان مدیران تکنوکرات با رویکرد لیبرالی در بدنة مدیریت کشور شکل گرفت که در سال‌های بعد منجر به تشکیل حزب کارگزاران سازندگی گردید.4 یکی از اوّلین اقدامات دولت‌‌هاشمی، انتصاب غلامحسین کرباسچی به سمت شهردار تهران بود.
غلامحسین کرباسچی توسط وزیر کشور‌‌هاشمی یعنی عبداله نوری از اصفهان به تهران فراخوانده شد! کرباسچی و نوری هر دو در سال‌های قبل از انقلاب در گروه «طلاب اصفهان» یا «گروه هدفی‌ها» بودند- نامی که برای باند سیدمهدی‌‌هاشمی، به کار برده می‌شد – گرایش سیاسی این دو به گونه‌ای بود که در سال 58 تا 60 معروف به خط سه شدند. این خط بیشتر علیه جریان اصیل انقلاب که در سال‌های 58 تا 63 در حزب جمهوری اسلامی متشکل بودند، عمل می‌کرد. کرباسچی و نوری پس از سال 62 که قائم‌مقامی منتظری از سوی عناصر خاصی مطرح شد، از طرفداران محوری او بودند. کرباسچی با چک سفید امضای رئیس‌جمهور، شهرداری تهران را تحویل گرفت و آن را به یک امپراتوری بزرگ تبدیل کرد.
کرباسچی پس از استقرار در شهرداری، وارد حوزة فرهنگ شد! او پس از 10 سال، شهرداری را صاحب 145 مرکز فرهنگی هنری، 19 فرهنگسرا، 19 نگارخانه، 44 کتابخانه و 56 خانة فرهنگ کرد!! کرباسچی در فروردین 71 نوید ماهنامة شهرداری به نام همشهری را داد و سپس در 24 آذر همان سال، اوّلین روزنامة تمام رنگی همشهری منتشر شد! احمد ستاری از سوی کرباسچی مسئول راه‌اندازی همشهری بود. هم او در سال 77 از سوی سعید حجاریان مسئول راه‌اندازی روزنامة زنجیره‌ای «صبح امروز» شد! ستاری، بهروز گرانپایه- که عضو گروهک جنبش مسلمانان مبارز حبیب‌اله پیمان بود- را مسئول بخش فرهنگی تحلیلی همشهری کرد. او احمد دریانی، عضو سابق شورای سردبیری رونامه اطلاعات در زمان طاغوت را که مقالة معروف «استعمار سرخ و سیاه احمد رشیدی مطلق» علیه امام خمینی در 17 دی 56 را چاپ کرده بود، مسئول بخش خبری و دبیر تحریریة همشهری نمود. اوّلین سرمقاله همشهری توسط شمس‌الواعظین تحت عنوان «نگاه جدید به تحولات اجتماعی» به عنوان خط‌مشی همشهری نوشته شد. شمس‌الواعظین توسط علیرضا فرهمند – که مهم‌ترین عنصر ایرانی رابط آمریکا بود و در جلد‌های 14 و 27 اسناد لانة جاسوسی آمریکا از او یاد شده و وارن کریستوفر، معاون وزیر امور خارجة دولت جیمی کارتر، او را دوست عزیزم خطاب می‌کند – به همشهری دعوت شده بود! او دبیر سرویس بین‌الملل ماهنامة همشهری بود. دبیر سرویس اقتصادی روزنامه همشهری نیز «سعید لیلاز» بود که بعدها، مقالات او توسط رسانه‌های آمریکایی، اسرائیلی و انگلیسی به عنوان «روزنامه‌نگار ایرانی» پوشش داده می‌شد.5
ملاحظه می‌شود که اینک عناصر اصلی و پایه‌گذار حلقة کیان و همکاران شاخص خاتمی در کیهان فرهنگی، در روزنامة همشهری گرد آمده و امکانات و پشتوانة وسیعی را برای تبلیغ افکار خود پیدا کردند! معجونی از عناصر سیاسی مطبوعاتی رژیم شاه، تعدادی از اعضا گروهکها مثل جنبش مسلمانان مبارز، تعدادی از باند مهدی‌‌هاشمی و گروهی از عناصر جریان روشنفکری دور هم جمع شدند تا از این فرصت استفاده کنند!
این روزنامه با چنین عناصری، آن چنان لیبرالیسم فرهنگی را تبلیغ و ترویج کرد که رهبر معظّم انقلاب اسلامی نسبت به آن واکنش نشان دادند.
پانوشت‌ها:
1- سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، نگاهی به نقش محوری حلقة سلام و کیان در فتنه‌ها، 1/6/1389.
2- صحیفه امام، ج 20، صص 481 و482.
3- سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، نگاهی به نقش محوری حلقة سلام و کیان در فتنه‌ها، 1/6/1389.
4- برای کسب اطلاعات بیشتر از شکل‌گیری، تفکر و اقدامات این حزب به کتاب «حزب کارگزاران سازندگی، اوّلین حزب دولت ساخته» از انتشارات همین مؤسسه رجوع شود.
5- خبرگزاری فارس، کد خبر 10169.