نهضت‌ها و قیام‌ها، ‌از هر نوع كه باشند،‌ پیوند و بستگیِ وثیقی با رهبران و‌اندیشمندان خود دارند. اما این پیوند و بستگی، در قیام‌های مردمیِ دینی،‌ كه اساساً ریشه‌هایی عمیق و سترگ دارند،‌ محكم‌تر و مهم‌تر است،‌ و نقش رهبران این قیام‌ها، بسیار برجسته‌تر و نظرگیرتر.
نهضت پانزدهم خرداد نیز از این دست قیام‌هاست،‌ و برای شناخت بهترِ آن،‌ آشناییِ بیشتر با رهبرِ آن بسیار ضروری و كارساز است.
پژوهش و تأمل در خاستگاه‌ها و وقایع قیام خرداد، و نیز واكاوی و تعمّق در جنبه‌های مختلف وجودی امام خمینی
(رحمهًْ الله علیه) ما را به اتحاد حقیقی و قلبی میان مردم و مقتدایشان رهنمون می‌سازد. به این ترتیب، افزون بر آنكه آشناییِ بیشتر با امام خمینی(رحمهًْ الله علیه)،‌ در مقام رهبر این نهضت، ضرورت دارد، این آشنایی، خود،‌ میان‌بُری است برای شناخت بهتر حماسة خرداد؛ چه قیام ملّت در پانزدهم خرداد در حقیقت انعكاسِ خروشِ روح‌الله خمینی در برابر شیطان بود.
جایگاه امام خمینی در میان‌اندیشمندان شیعه
شیعه، در هر دوره از حیات خویش بزرگانِ بسیاری پرورش داده است، و از میان بزرگان و‌اندیشمندانِ هر زمانه‌ای،‌ شمار‌اندكی سرآمدِ دیگران‌اند. اما هر یك از این نخبگان نیز، با نظر به استعداد و ذوق و همت و اقتضای زمانه‌شان، در یك یا چند زمینه می‌درخشیده‌اند. برای نمونه شیخ محمّد حسن - معروف به صاحب جواهر1 یا شیخ مرتضی انصاری-2 عمر خود را بر سر تحقیق و ژرف‌كاوی در ظرایف و دقایقِ فقه و اصول نهادند؛ كسان دیگری همچون محمّد بن یعقوب3 - معروف به كلینی -‌ محمّد بن علی بن بابویه - معروف به شیخ صدوق-4 شیخ ابوجعفر محمّد بن حسن - معروف به شیخ طوسی5 و محمّدباقر بن محمّدتقی - مشهور به علامه مجلسی6 با تحمل زحمات توان‌فرسا و تلاش‌های خستگی ناپذیر توفیق یافتند در حوزة «علم الحدیث»، احادیث رسول اكرم
(صلى الله علیه وآله) و ائمة اطهار(علیهم‌السلام) را گرد آورند و با ذوق سرشار خود،‌ آنها را در كتاب‌هایی سودمند تبویب و دسته‌بندی كنند.
بزرگان دیگری همچون فارابی،7 ابن سینا،8 شیخ بهایی،9 میرداماد،10 و صدرالدین محمّد شیرازی،11 نیز در زمینة‌ علوم فلسفی و عقلی زبانزد تاریخ اسلام شدند. همچنین كسان دیگری بودند كه در وادی سیر و سلوك معنوی و معارف شهودی و عملی، ممارست‌های فراوان كردند و به درجات والایی رسیدند.
گروهی از‌اندیشمندان مسلمان نیز در حوزة‌ سیاسی اسلام فعالیت‌های نظری و عملیِ فراوان كردند و در راه احیای معارف الهی و برقراری نظام اسلامی در جامعه‌شان، از جان خود مایه گذاشتند و بسیاری از آنان نیز در این راه به شهادت رسیدند.
اما در این میان كمتر كسی یافت می‌شود كه جامع تمام این فضایل علمی و عملی باشد، و امام خمینی(رحمهًْ الله علیه) از این جمله است: در زمینة فقه و اصول و علوم مرتبط با آنها بدان پایه است كه از بزرگ‌ترین مراجع تقلید زمانه به شمار می‌آید، ‌و در حوزة‌ علوم عقلی و فلسفی نیز عالی‌ترین تحقیقات زمانه‌اش را صورت داده، و در عرصة عرفان نظری و عملی تأملات و مجاهدت‌های بسیار داشته و به مقاماتی رفیع نایل آمده است.
ایشان همچنین در بُعد اجتماعی و سیاسی اسلام اهل تحقیق و نظر بود و با فراست و شجاعت خدادادی و استقامت و پشتكار خستگی‌ناپذیر و تدبیر و مدیریت حكیمانه توانست بزرگ‌ترین انقلاب و حكومت شیعی را در تاریخ اسلام رقم زند...12.
پانوشت‌ها:
1- برای آشنایی بیشتر با ایشان مراجعه كنید به: شیخ عباس قمی،‌ فوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة،‌ ص 452 - 454.
2- برای آشنایی بیشتر با ایشان مراجعه كنید به: عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه،‌ 321 - 341.
3- برای آشنایی بیشتر با ایشان مراجعه كنید به: محسن الامین، اعیان الشیعة،‌ ج 10، ‌ص 99.
4- برای آشنایی بیشتر با ایشان مراجعه كنید به: شیخ عباس قمی، فوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة، ص 560 - 564.
5- برای آشنایی بیشتر با ایشان مراجعه كنید به: شیخ عباس قمی، سفینة البحار و مدینة‌ الحكم و الاثار،‌ ج 2،‌ ص 97.
6- برای آشنایی بیشتر با ایشان مراجعه كنید به: شیخ عباس قمی، فوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة، ص 410 - 418.
7- برای آشنایی بیشتر با احوال و آثار این فیلسوف رجوع كنید به:‌ محمّد معین،‌ فرهنگ معین،‌ ج 6، ص 1288 - 1289.
8- برای آشنایی بیشتر با احوال و آثار این فیلسوف رجوع كنید به: شیخ عباس قمی،‌ سفینة‌ البحار و مدینة الحكم و الاثار،‌ ج 1،‌ ص 679.
9- برای آشنایی بیشتر با احوال و آثار این فیلسوف رجوع كنید به: مرتضی مطهری، آشنایی با علوم اسلامی،‌ ج 3، ص 76 - 77.
10- برای آشنایی بیشتر با احوال و آثار این فیلسوف رجوع كنید به: شیخ عباس قمی، فوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة، ص 418 - 425.
11- برای آشنایی بیشتر با احوال و آثار این فیلسوف رجوع كنید به: محسن الامین، اعیان الشیعة،‌ ج 9، ص 321 - 330.
12- برای آشنایی با مقام و شخصیتِ امام خمینی از زبان بزرگانی همچون آیت‌الله سیدابوالقاسم كاشانی، آیت‌الله‌العظمی بروجردی، علامه امینی و شهید مطهری، مراجعه كنید به: حمید روحانی، ‌بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی،‌ ج 1، ص 96 به بعد.