1126 - چگونگی جهاد تبیین امام علی(ع) (2) (پرسش و پاسخ) ۱۴۰۱/۰۴/۲۰
چگونگی جهاد تبیین امام علی(ع) (2)
(پرسش و پاسخ)
پرسش: امام علی(ع) با چه منطقی با خوارج مستقیما گفت‌وگو کرد و توانست با استدلال‌های قوی خود،8000 نفر از آنها را قانع کرده و به جبهه حق برگرداند؟
پاسخ:در بخش نخست پاسخ به این سوال به مباحثی همچون: عدم پذیرش گفت‌وگو با ابن عباس، گفت‌وگوی مستقیم امام علی(ع) با خوارج با استناد به صلح حدیبیه و اعتقاد به حق تعیین سرنوشت و انتخاب مردم پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
... من این سخن را از روی شک(نسبت به خلافت خودم) نگفتم.
چنان که خدای متعال می‌فرماید: ای رسول خدا! به مشرکین بگو چه کسی روزی می‌دهد شما را از آسمان و زمین؟ بگو! خدای یکتا. اینک ما و شما در طریق هدایت هستیم یا در گمراهی آشکار. (سبا- 24) سپس خوارج سوال بعدی خود را مطرح کردند.
3- استناد به سیره پیامبر(ص)
سوال سوم خوارج این بود: درباره حقی که مال تو بود، چرا تن به حکمیت دادی؟ امام علی(ع) فرمود: پیامبر خدا هم درباره بنی‌قریظه، سعد ابن معاذ را داور قرار داد و اگر می‌خواست این کار را نمی‌کرد و من هم به پیامبر(ص) اقتدا کردم. (پیامبر(ص) بعد از نقض پیمان صلح یهودیان بنی‌قریظه به سعد ابن معاذ فرمود: تو در مورد قوم یهودی بنی‌قریظه حکمی بده و ما آن را اجرا می‌کنیم؟ و یهودیان سعد را به عنوان بزرگ قبیله اوس و قاضی پذیرفتند) پس از انجام این گفت‌وگو‌ها امام علی(ع) فرمود: آیا مطالب دیگری هم دارید؟ آنها همگی ساکت شدند و در این شرایط گروه‌هایی از آنان به سمت امام آمدند.
4- گفت‌وگوی مستقیم با چهره محبوب خوارج
امام علی(ع) سعی وافری را مبذول داشت تا این کج اندیشان گمراه را از ورطه هلاکت نجات دهد، حضرت با خوارج مثل پدری مهربان رفتار می‌کرد و مرتبا می‌کوشید تا کار به جنگ کشیده نشود، و مالی به غارت نرود. لذا وقتی صعصهًْ ابن صوحان و زیادابن نصرو ابن‌عباس از نزد خوارج برگشتند، امام از صعصعهًْ پرسید: این گروه شورشگر در میان خود به چه کسی بیشتر توجه دارند؟ عرض کرد: به «یزیدابن‌قیس ارحبی» امام علی(ع) فوراً بر مرکب خود سوار شد و از اردوگاه حروراء گذشت و در برابر خیمه یزیدابن قیس حاضر شد. سپس دو رکعت نماز خواند، آنگاه به گمان خود تکیه زد و رو به خوارج کرد و فرمود: «این مقامی است که هر کس در آن پیروز شود در روز رستاخیر پیروز خواهد شد» سپس امام علی(ع) آنان را موعظه فرمود. آنان گفتند: ما با پذیرفتن حکمیت گناه بزرگی مرتکب شدیم، و اکنون توبه می‌کنیم. تو نیز توبه کن همان‌طور که ما توبه کردیم.
امام فرمود: «استغفرالله من کل ذنب» من از هر گناهی به درگاه خدای یکتا آمرزش می‌خواهم. به دنبال این گفت‌وگو شش هزار نفر از آنان دست از دشمنی با امام برداشتند و با حضرت به کوفه بازگشتند. (شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید، ج 2، ص 278) اما این عده که در گفت‌وگوی امام با یزید ابن قیس ارحبی به سمت امام آمدند، به واسطه خباثت‌های «اشعث‌ابن قیس کندی» دوباره به لشکر خوارج برگشتند و همه زحمات امام را این شخص پلید بر باد داد.
پرچم توبه و امان
امام علی(ع) در پیروی از سیره رسول‌الله(ص) مثل سایر جنگ‌های قبل کوشش فرمود تا خوارج دست از جنگ بردارند. لذا پرچمی را به دست «ایوب انصاری» که از صحابی بزرگ رسول خدا(ص) بود، و در این جنگ جزء یاران امام و همراهان بود، داد تا به میان خوارج برود و اعلام کند
هرکس در پشت این پرچم حاضر شود، در امان خواهد بود. ابوایوب پرچم را گرفت و به نزدیک خوارج آمد و فریاد برآورد راه بازگشت و توبه باز است. کسانی که در زیر این پرچم آیند، توبه آنان پذیرفته است. در بعضی نقل‌ها وارد شده که در این مرحله هشت هزار نفر از آنان به دور پرچم ابوایوب جمع شدند، و امام توبه آنان را پذیرفت، و دستور فرمود آنان را به کنار ببرند. (بحارالانوار، ج 33، ص 397) بدین ترتیب راهبرد جهاد تبیین امام علی(ع) جواب داد و اکثریت خوارج از مسیر انحرافی خود بازگشتند و به جبهه حق پیوستند.