۵۰ - سید یاسر جبرائیلی: مناسبات جمهوریّت و اسلامیّت در انتخاب ولیّ فقیه - ۱۴۰۲/۰۷/۲۱
مناسبات جمهوریّت و اسلامیّت در انتخاب ولیّ فقیه - ۵۰
گزارش گروه تحقیق خبرگان در اجلاسیه چهارم
۱۴۰۲/۰۷/۲۱
سید یاسر جبرائیلی
به هر صورت، صبح روز شنبه هجدهم آبان‌ماه جلسه با تلاوت آیات نخستین سوره فجر آغاز شد. پیش از شروع مباحث، حاج احمد خمینی به آقای هاشمی اطّلاع داد که امام به آقای گیلانی گفته‌اند موضوع مخالفت ایشان با انتخاب آیت‌الله منتظری را پیگیری نکنند.1
آیت‌الله مشکینی در سخنان آغازین جلسه، به چهارمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در مردادماه و انتخاب مجدّد آیت‌الله خامنه‌ای از سوی مردم اشاره کرده و از این «انتخاب نیکو و منتخب نیکو»، تقدیر و تشکّر کرد. گلایه‌ای هم درباره افشای محتوای اجلاسیّه تیرماه داشت که به نظر می‌رسد بی‌ارتباط با نامه‌نگاری میان آیت‌الله منتظری و ایشان نبود. سپس متن نامه آیت‌الله منتظری را برای اعضای خبرگان خواندند.2
پس از این مقدّمات، نوبت گزارش گروه شش نفره‌ای که برای تحقیق درباره افراد در مظانّ رهبری تعیین شده بود، فرا رسید. آقای طاهری خرّم‌آبادی این گزارش را به شرح زیر قرائت کرد:
بسمه‌تعالی
هیئت‌رئیسه مجلس خبرگان
بعد السلام و التحیّه
این‌جانبان اعضای گروه تحقیق منتخب خبرگان برای کیفیّت اجرای مادّه واحده مصوّبه 26/4/64 اجلاسیّه سوّم خبرگان، مطالب ذیل را به منظور استحضار اعضای محترم مجلس تقدیم می‌داریم:
آقایان محترم توجّه دارند که مجلس خبرگان شش نفر را به‌عنوان گروه مسئول تحقیق درمورد اشخاصی که در مظانّ صلاحیّت رهبری آینده هستند، انتخاب کرد. بعض این افراد که روز انتخاب در مجلس حاضر نبودند به دلیل «الغائب علی حجّته» عضویّت گروه را نپذیرفتند و بعض دیگر هم به‌خاطر بیماری نتوانستند در جلسات شرکت کنند، و بعضی هم به‌عنوان اینکه در مجلس صریحاً کاندیدا بودن را رد کردند، عضویّت را قبول ننمودند و لذا جلسه مذکور نتوانست جلسه رسمی تشکیل دهد؛ ولی بااین‌وصف چند جلسه بعضاً که با حضور برخی دیگر از اعضای محترم خبرگان بود تشکیل گردید و پیشنهادهایی _ دائر بر مطالعه نوشتجات فقهایی که در مظانّ صلاحیّتند، و با مطالعه تقریرات افاضل شاگردانشان، مذاکره حضوری با خود آنان، ارسال نامه به حضور فضلا و شهرستان‌ها مبنی بر دادن اطّلاعات لازم درمورد فقهای مذکور و مانند اینها _ ارائه شد؛ امّا به لحاظ اینکه جلسات رسمی مذکور رسمی نبود، پیشنهادهای مزبور نیز عملی نشد.
ولی آقایان محترم استحضار دارند که فقیه عالی‌قدر حضرت آیت‌الله‌العظمی منتظری که هم‌اکنون در افواه مردم حزب‌الله ایران به‌عنوان امید امام و امّت، و در نزد صاحب‌نظران به‌عنوان رهبر آینده نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح هستند، واجد شرایط مذکور در اصول قانون اساسی می‌باشند و روند مسائل نشان می‌دهد که مردم در روز وقوع حادثه _ اعاذنا الله منها _ معظّمٌ‌لّه را به‌عنوان رهبر خود خواهند پذیرفت که در آن صورت، خبرگان وظیفه‌ای جز تأیید نظر مردم نخواهد داشت.
محمّد مؤمن _ سیّدجعفر کریمی _ سیّدحسن طاهری3
همان‌گونه که از متن گزارش پیدا است، گروه تحقیق موفّق نشده بود آنچه را که خبرگان به آن محوّل کرده بود، به انجام برساند؛ امّا یک پیشنهاد به صحن آورده بود و آن اینکه مردم آیت‌الله منتظری را به رهبری خواهند پذیرفت و وظیفه خبرگان، محدود به تأیید نظر مردم خواهد بود. یعنی در واقع، برخلاف طرحی که در اجلاسیّه تیرماه برای انتخاب آیت‌الله منتظری به‌عنوان مصداق بخش دوّم اصل 107 به صحن آمد، این پیشنهاد، آیت‌الله منتظری را مصداق بخش اوّل اصل 107 دانسته و وظیفه خبرگان را صرفاً تأیید نظر مردم عنوان کرده بود.
پیرو این گزارش، باید درباره تکلیف اجلاسیّه فوق‌العاده تصمیم‌گیری می‌شد. طبیعتاً در صورت قبول این پیشنهاد، ادامه اجلاسیّه منتفی بود؛ امّا خبرگان با متوقّف شدن اجلاسیّه موافق نبودند و تقریباً 6 پیشنهاد مشخّص برای ادامه کار ارائه شد:
کمیسیون بازتجدید شده و مهلت دیگری برای انجام مأموریّت محوّله تعیین شود.
مانند جلسه سابق، اعضای خبرگان بحث کنند و فارغ از مأموریّت گروه تحقیق، درباره بحث رهبر آینده به تصمیم برسند.
خبرگان اطّلاعیّه بدهد که هرکسی، فردی را لایق می‌داند یا خودش را لایق می‌داند، معرّفی و مدارکش را ارائه کند.
بدون ورود به مصداق، بحث‌های کلّی پیرامون رهبری آینده انجام شود و شرایطی که در قانون اساسی هست، باز شود.
بررسی طرح 20 مادّه‌ای کمیسیون اصل 107 که با مطرح شدن طرح تعیین مصداق رهبری متوقّف شد، ادامه یابد.
درباره یک طرح 11 مادّه‌ای به‌عنوان «آیین‌نامه مربوط به مصوّبه تعیین مصداق رهبری» که در جلسه تیرماه فوریّت آن رأی نیاورد و مورد بررسی قرار نگرفت، بحث شود.
امّا نهایتاً آنچه تکلیف اجلاسیّه فوق‌العاده آبان ۱۳۶۴ را روشن کرد، بحث‌هایی بود که پیرامون نامه آیت‌الله منتظری به خبرگان انجام شد.
پانوشت‌ها:
1- اکبر هاشمی رفسنجانی، امید و دلواپسی: خاطرات سال ۱۳۶۴، ص 317
2- مشروح مذاکرات مجلس خبرگان، دوره اوّل، اجلاسیّه سوّم، صص 458 _ 456
3- همان، ص 458