۱۴۷۶ - (پاسخ به شبهات ):نذر و نذری دادن ۱۴۰۴/۰۱/۳۰
(پاسخ به شبهات ):
نذر و نذری دادن
۱۴۰۴/۰۱/۳۰
شبهه: فلسفه نذری دادن چیست؟ آیا این کار ریشه‌های مذهبی دارد یا از سنخ خرافات است؟ حتی گفته شده کار انگلیسی‌ها است!
پاسخ: نذر در دانش فقه، به معنای واجب ساختنِ چیزی بر خود است که در اصل، واجب نبوده است.(1) «نذر» یک راه ارتباطی با خداست که در قالب یک الگوی سه‌وجهی شکل می‌گیرد: 1. نذرکننده، 2. خداوند متعال، 3. آنچه از آن احساس ترس و ناامنی وجود دارد.
نذرکننده به‌منظور ایمنی در برابر آنچه از آن می‌هراسد، با خداوند متعال پیمان می‌بندد که در صورت برخورداری از حمایت‌های الهی، عملی را انجام دهد یا ترک کند.(2) با عنایت به این مطلب، در ادامه در قالب نکاتی به نقد و بررسی پرسش حاضر می‌پردازیم.
نکته اول: نذر در قرآن
در قرآن چندین مورد به «نذر» اشاره شده است. مثلاً:
درباره ولادت حضرت مریم (س)، همسر عمران با خداوند پیمان می‌بندد که در صورت زاییدن فرزند، او را برای خدا نذر خواهد کرد: «(یاد کنید) هنگامی که همسر عمران گفت: پروردگارا! برای تو نذر کردم که آنچه را در شکم خود دارم(برای خدمت خانه تو از ولایت و سرپرستی من) آزاد باشد، بنابراین از من بپذیر...».(3) به گفته مفسران، همسر عمران برای رهایی از رنج نازایی، این چنین نذر کرد.(4)
در جایی دیگر، حضرت مریم (س)، برای دفع شرّ طعنه‌زنندگان، از نذر بهره گرفت.(5) آیه «(همانان که) همواره نذرشان را وفا می‌کنند و از روزی که آسیب و گزندش گسترده است، می‌ترسند».(6) ناظر به نذر امام علی و حضرت فاطمه برای دفع بیماری از امام حسن و امام حسین(علیهم‌السلام) است.(7)
نکته دوم: نذر در ادیان پیشین
نذر نه‌تنها در قرآن و منابع اسلامی ذکر شده، بلکه در ادیان پیشین نیز وجود داشت. از باب نمونه، تورات پس از ذکر احکام نذر، به نقش حفاظتی نذر اشاره می‌کند.(8) یا در جایی دیگر، حنّا، مادر سموئیل نبی(ع)، به دلیل نازایی نذر می‌کند که اگر دارای فرزند پسر شود، او را وقف خداوند خواهد کرد.(9)
نکته سوم: پذیرایی در سفارت انگلیس
آنچه درباره نذر انگلیسی‌ها در دوران مشروطه گفته شده نیز ناظر به پذیرایی از تحصن‌کنندگان در سفارت انگلیس است و ارتباطی با نذر ندارد.(10)
گذشته از اینکه این ماجرای سفارت انگلیس مربوط به دوران مشروطه و 118 سال پیش است؛ در حالی که از زمان نزول قرآن بیش از هزار سال می‌گذرد و قدمت تورات نیز بیش از سه هزار سال است. بنابراین، نذر از آئین‌های معتبر دینی است و خرافه یا دست‌ساز انگلیسی‌ها نیست.
پی‌نوشت‌ها:
1. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414ق، ج5، صص200.201؛ راغب اصفهانی، حسین بن احمد، المفردات، به کوشش صفوان عدنان داوودی، بیروت، دارالعلم، 1412ق، ص797. 2. پاکتچی، احمد و دیگران، چندمعنایی ماده «ن ذ ر» در قرآن کریم: تحلیلی زبان‌شناختی بر همگرایی ریشه‌ای میان نذر و انذار، دوفصلنامه علمی پژوهشی تفسیر و زبان قرآن، پاییز و زمستان 1397ش، شماره 13، ص103. 3. سِفر اعداد، 6: 22.24. 4. کتاب اول سموئیل نبی، 1: 11. 5. آل عمران، آیه 35. 6. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح‌الغیب، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، 1420ق، ج8، ص202. 7. مریم، آیه 26؛ همچنین، رک: طبری، محمد بن جریر، جامع‌البیان، بیروت، دارالمعرفه، 1412ق، ج16، ص57. 8. انسان، آیه 7. 9. حسکانی، عبیدالله بن محمد، شواهد التنزیل، به کوشش محمدباقر محمودی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1411ق، ج2، صص394تا397. 10. چرایی حمایت انگلیس از تحصن‌کنندگان در آن ایام، به توضیحاتی نیازمند است که ذکر آنها در این مجال نمی‌گنجد.