پرسش : آیا انسان مؤمن می‌تواند با مشاهده برخی ناملایمات و گرفتاری‌ها و مشکلات زندگی دست از ایمان و اعتقادات دینی خود بردارد و منکر آثار ایجابی و سازنده آنها در زندگی فردی و اجتماعی شود؟
پاسخ:مفهوم ایمان
ایمان در لغت به معنای «اعتقاد» و «باور قلبی» است و از ریشه عربی «امن» به معنای امنیت و آرامش می‌آید. در اصطلاح: ایمان به معنای پذیرش و اعتمادی قلبی به یک حقیقت یا مهفوم، بدون نیاز به اثبات مادی و منطقی است. در منطق دین ایمان تصدیق با قلب، اقرار با زبان و عمل با اعضا و جوارح می‌باشد. همان‌گونه که امام علی(ع) می‌فرماید: الایمان معرفه بالقلب و اقرار باللسان و عمل بالارکان».(نهج‌البلاغه- حکمت227)
ایمان بهترین سرمایه زندگی
بسیار چیزها را باید سرمایه زندگی شمرد. سلامت، امنیت، ثروت، علم و معرفت، عدالت اجتماعی، داشتن همسر و فرزندان صالح، داشتن دوستان شایسته و صمیمی، تربیت عالی، و سلامت روح و روان همگی سرمایه‌های زندگی انسان به حساب می‌آیند، و هرکدام از این سرمایه‌ها اگر نباشد، نقصی در سعادت و کمال انسان و نوعی مصیبت و گرفتاری در زندگی خواهد بود. اما از همه این سرمایه‌ها بالاتر ایمان به خدا و رسول(ص) و ائمه طاهرین(ع) است که در صورت فقدان این سرمایه، انسان‌ها به سرمنزل سقوط و هلاکت خواهند رسید. قرآن کریم هم با صراحت از این سرمایه یاد کرده و می‌فرماید: «هل ادلّکم علی تجاره تنجیکم من عذاب الیم، تومنون بالله و رسوله» آیا شما را به یک تجارت و بازرگانی که شما را از شکنجه‌های دردناک نجات می‌دهد راهنمایی کنم؟ (آن تجارت این است که) به خدا و پیغمبر او ایمان بیاورید.(صف- 10 و 11)
فواید سرمایه ایمان
در اینجا به اهم فواید سرمایه ایمان می‌پردازیم:
1- پشتوانه اخلاق
اولین اثر ایمان این است که پشتوانه اخلاق است، یعنی اخلاق که خود یک سرمایه بزرگ زندگی به حساب می‌آید، بدون سرمایه ایمان پایه و اساس مستحکمی ندارد. زیربنای همه اصول اخلاقی و منطق همه آنها بلکه سرسلسله همه معنویات، ایمان مذهبی یعنی ایمان و اعتقاد به خداست. کرامت، شرافت، تقوا، عفت، امانت، راستی، درستکاری، فداکاری، احسان، صلح و سلم بودن با خلق خدا، طرفداری از عدالت، از حقوق بشر و بالاخره همه اموری که فضیلت بشری نامیده می‌شود و همه افراد و ملت‌ها آنها را تقدیس می‌کنند، و آنهایی هم که ندارند، تظاهر به داشتن آنها می‌کنند، مبتنی بر اصل ایمان است. زیربنای هر اندیشه معنوی ایمان به خداست. حداقل اثر ایمان به خدای عادل حکیم این است که یک مؤمن عادی مطمئن می‌شود که کار خوب و صفت خوب در نزد خدا از بین نمی‌رود. هر محرومیتی از این قبیل نوعی بازیافت است. انسان واقعاً دو راه بیشتر ندارد، یا باید خودپرست باشد و محرومیت‌هایی را که به عنوان اخلاق متحل می‌شود، محرومیت نشمارد و لااقل جبران شده بداند. «انّ الله لایضیع اجر المحسنین»(توبه-120) انسانیت و گذشت و احسان اگر بر پایه تقوای الهی و طلب رضای الهی نباشد، بر پرتگاه خطرناکی خواهد بود.
2- سلامت جسم و جان
تاثیر سرمایه ایمان در سلامت جسم و جان وقتی فهمیده می‌شود که انسان بداند، فرد باایمان روحی مطمئن‌تر و اعصابی آرام‌تر و قلبی سالم‌تر دارد، دائماً در فکر نیست کجا را ببرد و کجا را بخورد، اگر دیگران به نعماتی رسیدند از حسادت آتش نمی‌گیرد و حرص و بخل و طمع آتش به جانش نمی‌افکند، ناراحتی‌های عصبی او را به زخم معده و زخم روده مبتلا نمی‌سازد. افراط در شهرت او را ضعیف و ناتوان نمی‌کند، و لذا عمرش طولانی‌تر می‌شود. موضوع افزایش بیماران روانی و خودکشی‌ها غالباً ریشه در فقدان سرمایه ایمان دارد. علی‌(ع) درباره تقوا می‌فرماید: دوای بیماری روحی و شفای امراض جسمانی شما است. (نهج‌البلاغه- خطبه 196)
3- ایجاد تعادل و هماهنگی بین فرد و جامعه
تأثیر و فایده دیگر ایمان: ایجاد تعادل و هماهنگی بین فرد و جامعه است. طبق اصلی در زیست‌شناسی، شرط ادامه حیات یک موجود زنده، انطباق و سازگاری محیط و شرایط زندگی با وضع خاص ساختمانی آن موجود می‌باشد، که در غیر این صورت آن موجود زنده محکوم به فنا است. این اصل هم در محیط طبیعی و هم در محیط اجتماعی انسان صدق می‌کند. و ایمان به خدا این تعادل و هماهنگی بین فرد و جامعه را به وجود می‌آورد.
4- تسلط بر نفس
خاصیت دیگر سرمایه ایمان تسلط کامل بر نفس است. به طور کلی انسان در این عالم سه دشمن دارد و در سه جبهه باید مبارزه کند.

1- جبهه طبیعت

2- جبهه افراد دیگر

3- جبهه داخلی و نفسانی.

در جبهه طبیعت تا حد زیادی پیروز شده و بر عوامل سرما، گرما، بیماری‌ها و بلاها تا حدودی مسلط شده، و مبارزه با افراد دیگر نیز همواره ادامه داشته و دارد و از همه بالاتر جبهه داخلی و مبارزه با نفس است که دشمن‌ترین دشمنان است. همان‌گونه که پیامبر اکرم(ص) فرمود: دشمن‌ترین دشمن تو، همان نفسی است که میان دو پهلویت قرار دارد. (تنبیه‌الخواطر، ج 1، ص 259) که در تعبیر دیگر حضرت از آن به جهاد اکبر نام برده است. آری تنها با سلاح ایمان می‌توان به جنگ با دشمن‌ترین دشمنان رفت و بر او پیروز و مسلط شد که رمز نجات انسان‌ها و جوامع در همین است. حال با اندکی تفکر و تأمل در فواید سرمایه ایمان می‌توان به این نکته رسید که دست برداشتن و عدول از سرمایه ایمان به هر دلیلی چه آثار سلبی و خطراتی را برای انسان و جامعه به همراه دارد. بنابراین کسانی که به بهانه مشکلات، نارسایی‌ها و یا حتی سوء‌عملکردها در پوشش دین، واکنش سلبی و پاک کردن صورت مسأله و کنار گزاشتن سرمایه ایمان و دین را انتخاب می‌کنند، رفتاری نامعقول و به دور از تفکر و تعقل دارند! زیرا اصل دین و سرمایه ایمان در هر شرایطی ارزش ذاتی و حیاتی خود را تا روز قیامت دارا می‌باشد و سو‌ءتدبیر‌ها و سوءعملکردهای افراد و یا حاکمان را نباید به پای دین گذاشت و باید این دو عرصه را از یکدیگر تفکیک کرد.