پرسش: از منظر آموزه‌‌های وحیانی اسلام، چه علل و عوامل و راهکارهایی موجب می‌شود تا انسان بتواند در دنیا و آخرت به اهداف مورد نظر خود برسد و در زندگی احساس موفقیت، سربلندی و سعادتمندی کند؟
پاسخ: در سه بخش قبلی پاسخ به این سؤال به مباحثی همچون: جایگاه و اهمیت موفقیت و سعادتمندی، لزوم انتخاب هدف، نقش هدف‌گذاری در کسب موفقیت و سعادتمندی، طبقه‌بندی انسان‌ها براساس اهداف، چگونگی موفقیت در رسیدن به اهداف، نقش دین در شناخت هدف غایی انسان و راهکار رسیدن به موفقیت و سعادتمندی، عوامل و اسباب معنوی موفقیت و سعادتمندی شامل: 1- ایمان به خدا 2- تقوای الهی 3- امنیت فراگیر و جامع 4- تعقل و تفکر 5- جهاد در راه خدا 6- امیدواری به خدا 7- ذکر و دعا پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم:
8- عبادت خالصانه
استعانت‌جویی خالصانه از خدای متعال، نیازمند عبادتی خالصانه است. یعنی مؤمنانی که خالصانه خدا را عبادت می‌کنند و در عبادت خود شرک نمی‌ورزند، و در واقع خدا را به عنوان همه‌کاره هستی و خلقت می‌پذیرند، و تنها به او امیدوار هستند زیرا می‌دانند که تنها اوست که سبب‌ساز است و به اسباب قدرت تأثیر‌گذاری مي‌دهد. در غیر این صورت بدون اذن و مشیت الهی هیچ‌ سببی تأثیر نخواهد داشت.
ما گفتیم: ای‌ آتش! بر ابراهیم سرد و سالم باش (انبیاء- 69) و در آیه دیگر می‌فرماید : اگر خداوند (برای امتحان یا کیفر گناه) زیانی به تو رساند، هیچ‌کس جز او آن را برطرف نمی‌سازد، و اگر اراده خیری برای تو کند، هیچ‌کس مانع فضل او نخواهد شد. آن را به هرکس از بندگانش بخواهد می‌رساند. (یونس- 107)
9- شکرگزاری جامع
یکی دیگر از عوامل معنوی موفقیت و سعادتمندی، شکرگزاری جامع یعنی زبانی و عملی است. کسی که شکر می‌گذارد، خدای متعال نه‌تنها بر نعمت‌های او می‌افزاید، بلکه سعه‌صدری در دل او قرار می‌دهد که موجب افزایش قدرت و توان او شده و مشکلات را به سادگی از پیش روی خود برمی‌دارد. خدای متعال می‌فرماید: اگر شکرگزاری کنید، قطعاً (نعمت‌های خود را) بر شما می افزاییم، و اگر ناسپاسی کنید، بی‌تردید عذابی سخت خواهد بود. (ابراهیم- 7) 
 10- نماز و انفاق 
کسی که نماز را برپا می‌دارد و برای خدا انفاق مالی دارد، از امدادهای الهی بهره‌مندی می‌شود، و خدای متعال به او یاد می‌دهد چگونه کار‌های خیری را انجام دهد که موجب موفقیت و سعادتمندی او شود. در حقیقت امدادهای غیبی از طریق القا و الهام و حتی وحی غیرتشریعی، از آثار و پیامدهای قرارگرفتن در مسیر توحید و هدایت‌های الهی است که با انجام کارهای نیک و اعمال صالح از جمله انفاق‌های مالی حتی از سوی کسانی که مشکل اقتصادی دارند، خود موجب رشد اقتصادی می‌شود، و انفاق مالی به عنوان یک عامل معنوی در بهبود اقتصاد خانواده و امت تأثیر مستقیم دارد. خداوند در قرآن‌کریم می‌فرماید: «و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما، (مردم را) هدایت می‌کردند، و انجام کارهای نیک و برپا‌ داشتن نماز و ادای زکات را به آنها وحی کردیم، و تنها ما را عبادت می‌کردند» (انبیاء- 73) در آيه دیگر می‌فرماید: خدا ربا را نابود می‌کند و صدقات را فزونی می‌دهد (بقره- 276) همچنین می‌فرماید: «آنچه از زکات می‌دهید و خشنودی خدا را می‌خواهید (مایه فزونی است) پس این زکات‌دهندگان مال و ثوابشان دوچندان می‌شود (روم- 39)
۱۱- توکل بر خدا
توکل بر خدا یکی از مهم‌ترین عوامل معنوی در بهره‌مندی از امدادهای غیبی است. اصولاً توکل موجب افزایش روحیه، استقامت و صبوری در برابر مشکلات و مصیبت‌ها، و بهره‌مندی از فضل و عنایت خاص الهی، استعانت‌جویی فقط از خدا و سرانجام موفقیت و سعادتمندی و پیروزی در کارها و دستیابی به اهداف می‌شود. قرآن‌کریم می‌فرماید: «و ما را چه عذر و بهانه‌ای است که بر خدا توکل نکنیم در حالی که ما را به راه‌های (خوشبختی و سعادتمان) هدایت کرد و قطعاً بر آزاری که (در راه دعوت به توحید) از ناحیه شما به شما به ما می‌رسد، شکیبایی می‌ورزیم. پس باید توکل‌کنندگان فقط بر خدا توکل ‌کنند» (ابراهیم- 12) در آیه دیگر می‌فرماید: «بر خدا توکل کن و کارساز‌بودن خدا (نسبت به امور بندگان) کافی است» (نساء- 81)
۱۲- استغفار و توبه
توبه و استغفار از گناهان و خطاها خود یک عامل کنترل نفس و پرهیز از خطاها و گناهان جدید است، که موجب ‌می‌شود، موفقیت‌ها و پیروزی‌های بیشتری به دست آید. قرآن‌ می‌فرماید: «از پروردگارتان آمرزش خواهید که او همواره بسیار آمرزنده است. تا بر شما از آسمان باران پی‌درپی و بابرکت فرستد، و شما را با اموال و فرزندانی یاری کند و برایتان باغ‌ها و نهرهایی قرار دهد. (نوح- 10 تا 12)
۱۳- استقامت در دین
مؤمنانی که در راه خدا و دین او استقامت می‌ورزند، و به آموزه‌های وحیانی و دستورات خدای متعال عمل می‌کنند، خداوند هم از طرق مختلف به آنها مدد و یاری می‌رساند و در رسیدن به اهداف و مقاصدشان آنها را موفق می‌گرداند. خداوند می‌فرماید: «اگر (جن و انس) بر طریق حق پایداری‌ کنند حتماً آنان را از آب فراوان سیراب خواهیم کرد (جن- 16) همچنین در آیه دیگر می‌فرماید: «کسانی که گفتند: صاحب اختیارمان خدا است و پای حرفشان ایستادند و استقامت کردند، نه ترسی بر آنها غلبه می‌کند و نه غصه‌ای می‌خورند» (احقاف- 13) 
14-  عمل به دستورات اسلام
آموزه‌های وحیانی اسلام به عنوان فلسفه و سبک زندگی الهی مطرح است، و اگر کسی بخواهد از مواهب الهی در دنیا و آخرت بهره‌مند شود، می‌بایست به اسلام و آموزه‌های وحیانی آن عمل کند. بر این اساس هرگونه گریز از اسلام و احکام آن می‌تواند عامل سختی‌ها و مشکلات گوناگون و شکست‌های سنگین و عدم موفقیت در رسیدن به اهداف باشد. در نقطه مقابل عمل به دستورات الهی و تسلیم خداوند در گزینش سبک زندگی اسلامی، حیات طیبه و آرامش و موفقیت در ابعاد مختلف زندگی و سعادتمندی را به ارمغان می‌آورد. قرآن کریم می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر دین خدا را (با عمل‌تان) یاری کنید، خدا هم کمک‌تان می‌کند و قدم‌هایتان را محکم و استوار می‌سازد.»(محمد-7)
جمع‌بندی
از مجموعه علل و عوامل و راهکارهای دستیابی به موفقیت و سعادتمندی در دنیا و آخرت چنین می‌توان نتیجه گرفت که انسان‌های موفق و سعادتمند کسانی هستند که از مجموعه علل و عوامل مادی و معنوی در راه رسیدن به اهداف موردنظر خود که حسنات دنیا و آخرت باشد، استفاده و بهره‌برداری می‌کنند، و جهان‌بینی و هدف‌گذاری خود را محدود به دنیا و یا فقط محدود به آخرت نمی‌کنند، بلکه با یک نگاه جامع و همه‌سونگر، و وحدت و پیوستگی دنیا و آخرت، از همه علل و اسباب تاثیرگذاری مادی و معنوی در راه رسیدن به اهداف متعالی موردنظر خود که همانا رسیدن به قرب الهی و سعادتمندی در دنیا و آخرت است، بهره می‌گیرند.