دیپلماسی سایه ایران
حتی از موشکهای بالستیکش هم قدرتمندتر است
۱۴۰۴/۰۹/۲۴
«با تشدید درگیری بین اسرائیل و ایران در جنگ ژوئن گذشته که ملموسترین درگیری نظامی بین دو طرف بود، استدلال خواهد شد که قدرت واقعی ایران در آنچه ما میبینیم نیست، بلکه در چیزی است که آنها سخت تلاش کردهاند پنهان کنند. وقتی همه بر تماشای موشکهای بالستیک در آسمان خاورمیانه تمرکز میکنند، درمییابیم که قویترین سلاح ایران همچنان نامرئی باقی میماند».
این تحلیل را نشریه انگلیسی میدل ایست مانیتور منتشر کرد و در تحلیلی با عنوان «دیپلماسی سایه ایران: هنر پیروزی بدون نمایش» نوشت: ایران برای چندین دهه دشمنان خود را سردرگم کرده است. این سیستم همزمان منزوی و مقاوم بوده است. مهمترین مهارت سیاست خارجی ایران به درستی دیپلماسی سایه نامیده میشود؛ تعیین نتیجه بدون اشغال کرسی.
ویلیام برنز، رئیس سیا، در آغاز سال ۲۰۲۴ هشدار داد: «رهبری ایران به طور فزایندهای با اعتماد به نفس پایینتر از آستانه جنگ تمام عیار عمل میکند.» همانطور که برنز گفت، ایران ترجیح میدهد تشدید را از طریق «شرکا، نیابتیها و انکارپذیری» به جای رویارویی مستقیم انجام دهد. اغلب دقیقاً در جایی بیشترین تأثیر را دارد که کمتر دیده میشود.
دیپلماسی سایه ایران مرگبارترین شکل خود را از طریق نیابتیهای منطقهایاش به خود میگیرد. «آنها را تأمین مالی میکنند، آموزش میدهند و تجهیز میکنند»، لوفت ژنرال جی.بی. وول، فرمانده سابق نیروهای آمریکایی که علیه داعش عملیات میکردند، شهادت داد. «آن موشکها در یمن به طور تصادفی ظاهر نمیشوند.»
نیروی قدس، شاخهای از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تلاشهای دیپلماتیک سنتی را با «اکوسیستمی از مشتریان مسلح» جایگزین کرده است. حزبالله لبنان؛ شبه نظامیان در عراق؛ و حوثیها در یمن. این فهرست ادامه دارد و نمایانگر نفوذ رو به گسترش ایران است. راز موفقیت ایران این است که از نقطه کور در تفکر غربی بهرهبرداری میکند و باور دارد که برای وجود قدرت، باید قابل مشاهده باشد. حملات اسرائیل علیه ایران در ژوئن ۲۰۲۵ سیستمهای دفاع هوایی، تأسیسات تولید موشکها و زیرساختهای هستهای آن را تضعیف کرد. هم حماس و هم حزبالله با از دست دادن رهبری به شدت آسیب دیدند و با سقوط دولت بشار اسد در پایان سال ۲۰۲۴، مسیر زمینی ایران به دریای مدیترانه شروع به باز شدن کرد. روی کاغذ، به نظر میرسد که محور مقاومت ایران هرگز ضعیفتر به نظر نرسیده است.
با این حال، ایران خود را تطبیق میدهد. کشورهای خلیجفارس به طور فزایندهای ایران را به عنوان «یک واقعیت ژئوپولیتیکی دائمی» میپذیرند و همزیستی را ترجیح میدهند نه رویارویی. مذاکرات عربستان و ایران درباره تنشزدایی و ارتباط اقتصادی امارات و ایران نتیجه این تغییر است. با چرخش به سمت شرق، ایران منطقه حائل خود را گسترش میدهد. از طریق همکاری با روسیه و چین، حمایت سیاسی و اقتصادی برای حفظ عملیات سایهای خود علیرغم فشارها دریافت میکند.