بصيرت دينى و شناخت ژرف از فرهنگ دينى، سبب مى‏شود كه اين آفت،به بافتهاى عقايد و آداب و رسوم دينى راه نيابد. «پوسته‏» و«مغز» يا به تعبير ديگر «شكل‏» و «محتوا» حتى در فرائض وسنن و عبادات و مناسك و شعائر هم قابل طرح و تامل است.

مگر نه اينكه «نماز»، اگر فاقد حضور قلب و توجه باطنى و ادب‏عبوديت و درك عاشقانه و عابدانه باشد، اصيت‏بازدارندگى ازفحشا و منكر را از دست مى‏دهد و به يك سرى حركات و اذكار فاقدروح تبديل مى‏شود؟ و مگر نه اينكه اگر «روزه‏»، ثمره تقوا وتربيت روحى و تقويت ايمان و انگيزه و اراده را پديد نياورد،براى روزه‏دار جز تحمل رنج عطش و گرسنگى چيزى نيست؟ و مگر نه‏اينكه اگر «حج‏»، تمرين عبوديت و خلوص و اطاعت نباشد و«زيارت‏»، زائر را به حجت الهى نزديك نسازد و خشوع قلبى پديدنيايد، از آن هدف مورد نظر فاصله گرفته است؟

اين جمود بر ظواهر و وايستايى در قالبها و شكلها و ره نيافتن‏از پوسته و قشر به مغز و لب و لباب، در دستگاه ابا عبد الله وسنت عزادارى و نحوه اقامه ماتم بر سيد مظلومان و عترت رسول‏نيز مى‏تواند اين «سنت‏حسنه‏» را از تاثير لازم بيندازد و آن‏را تا حد كارهايى سطحى و حركاتى نمايشى و تقليدى تنزل دهد.

اين مظلوميت مضاعفى براى «عاشورا» است. راستى ... چه كسانى‏با شهداى كربلا همدلى دارند؟ عزادارى مطلوب كدام است؟

شيوه‏هاى رايج در سوگوارى و مدح و مرثيه كه بعضا خالى از بدعت‏هم نيست، تا چه حد با آن «فلسفه عزادارى‏» كه مورد نظرامامان معصوم بوده است، همخوانى دارد؟

وقتى اهل بصيرت ودردمندان دل‏آگاه، از بيم عوام نتوانند يا نخواهند به آن‏«وجه مطلوب‏» در اين مراسم پاى فشارند، عواقبى چون سطحى بارآمدن مردم يا عوام‏زده شدن برنامه‏هاى تبليغى و مجالس حسينى‏طبيعى است! چه كسى سوگوار اباعبدالله الحسين(ع) است؟ آنكه‏فريادهاى مصنوعى سر مى‏دهد ولى ديده‏اى خشك و جامد دارد، ياآنكه آرام همچون شمع مى‏سوزد و چشمه اشك بر چهره‏اش جارى مى‏شودو روحش تلطيف شده، احساس قرابت‏با كربلا و عاشورا مى‏كند و خويش‏را سبك‏شده و آرامش‏يافته مى‏يابد؟

حتى علم و كتل و زنجير ودسته و هيئت و... اگر سوگواران را چنان به «خود» مشغول سازدكه به جاى «هادى‏» بودن به سرچشمه گرم و جوشان و ايمان‏خيزعاشورا، به «عايق‏» تبديل شود و شور و عشق را از خود عبورندهد و دست و دل عزادار را به صحن و سراى «جوهره كربلا» و«هويت عاشورا» نرساند، اين نيز مصيبتى ديگر است. در دستگاه‏حسينى، ما بيش از «حنجره گرم‏» و «صداى خوب‏»، به «معرفت‏عميق‏» و «خلوص در عمل‏» نيازمنديم. درست است كه اهل بيت،كريم و بزرگوارند، ولى با گذشت اين همه قرن از مظلوميتشان‏ديگر وقت آن نيست كه هنوز هم مكتبشان مظلوم و مهجور بماند وخورشيد «فرهنگ اهل بيت‏»، در محاق برخى سطحى‏نگرى‏ها و عوام‏زدگى‏هارنگ ببازد.

كيست كه از جايگاه و اهميت كار مرثيه‏سرايان و مداحان مخلص‏بى‏خبر باشد؟ از آن طرف هم كيست كه از انزواى منبر و وعظ وارشاد و تحت الشعاع قرار گرفتن نسبت‏به «صدا» و «حركات‏» و... دلخون و افسرده نباشد؟ بزرگان ما يكى از بركات نهضت‏حسينى‏را پديد آمدن سنگر تبليغ و منابر حسينى و مجالس وعظ دينى ومعرفت‏آموزى نسبت‏به احكام شرع و حلال و حرام مى‏دانند. حيف‏نيست كه اين سنگرها خالى و خلوت شود و هر جا كه بوق و كرنا وساز و سرنا بيشتر و بلندتر بود، گرمتر و پر مشترى‏تر باشد؟

اگر كسى نماز ريايى يا بى‏روح بخواند، درمان آن ترك نمازنيست، بلكه رهنمون شدن به سوى نماز با واقعيت است. اگر كسى‏زائر بى‏بهره و خاصيت است، علاجش ترك مزار و زيارت نيست، بلكه‏افزايش بار معلومات و معرفت است. در مساله سنت عزادارى هم‏اگر رگه‏هايى از ناصوابى و جلوه‏هايى از پوسته‏گرايى و غفلت ازجوهره و مغز ديده مى‏شود، عاقلانه و صحيح، تصحيح شيوه است وبينش، نه تعطيل برنامه و مراسم. اما چه كسى يا چه كسانى بايدپيشگام شوند و از كجا و چگونه بايد شروع كرد؟ آيا غيرت‏عاشورايى دلسوختگان ثار الله، مى‏پذيرد كه آن منبع جوشان وبيدارگر و تربيت‏كننده حسينى، از اثر بيفتد يا كم‏خاصيت‏شود؟

درست است كه همه ‏ساله شاهد گسترش برنامه‏ ها و اقبال عموم به‏اينگونه برنامه ‏هاييم، ولى آيا به موازات اين «گسترش درسطح‏»، «نفوذ در عمق‏» هم هست؟

«كميت‏» و افزايش آن، آنگاه دل‏گرم‏كننده است كه همراه با«رشد كيفى‏» هم باشد. صاحبان «بيان‏» و «قلم‏» و بانيان‏مجالس و محافل، روساى هيئتها و تشكلهاى دينى، عهده ‏دار ان‏موقوفات و بودجه‏ ها، مبلغان و مداحان و شاعران و هنرمندان، برنامه‏سازان صدا و سيما، مديران جرايد و مطبوعات و... هر يك‏به نوعى و در حد توان و شعاع وجودى خويش مسوولند. كارى كه به‏اين گستردگى در سطح جهان اسلام بويژه قلمرو ممالك و مناطق شيعى‏رواج دارد، تلاشى همگانى و «بسيج عمومى‏» مى‏طلبد، تا «حركت‏تصحيحى‏» يك بخش، با «شيوه تشويهى‏» بخش ديگر خنثى نشود وآنچه را كسانى مى‏بافند، ديگران پنبه نكنند، بارى، تصحيح، نه‏تعطيل!