راهکارهای مبارزه با فساد (5)
(پرسش و پاسخ)
پرسش:امام علی(ع) چگونه و با چه ساز و کاری جامعه اسلامی را که پیامبرگرامی(ص) بنیان نهاده بود، و پس از 25 سال به انحراف کشیده شده بود به مسیر و جایگاه اصلی خود بازگرداند؟
پاسخ:در چهار بخش قبلی پاسخ به این سوال، ضمن تاکید بر الگو بودن شیوه مبارزه امام علی(ع) در رابطه با جامعه فاسد و الهامگیری از آن،به ابعاد مبارزه با فساد در دو بعد نظری و عملی اشاره کردیم، و سپس به تفصیل بحث مبارزه با فساد در دو بعد نظری و عملی شامل: 1- موضوعات مربوط به خودکنترلی 2- موضوعات مربوط به نظارت و کنترل دقیق بر عملکرد کارگزاران 3- اقدامات عملی و برنامه اصلاحات و برکناری و عزل کارگزاران دوره عثمانی و دستگاه قضایی و مبارزه با فساد پرداختیم. اینک در ادامه دنباله بحث را پی میگیریم.
در فرمان حكيمانه امام(ع) به مالك اشتر، اين مسايل، به وضوح قابل ملاحظه و استفاده است: براي داوري ميان مردم، برترين افراد خود را برگزين! از كساني كه داراي سعه صدر باشد و امور گوناگون، او را در تنگنا قرار ندهد و مخاصمه و كينهتوزي دو طرف دعوا، او را به خشم و كج خلقي وا ندارد و در اشتباهاتش پافشاري نكند و چون متوجه اشتباه خود شود، بازگشت ِبه حق و اعتراف به آن، برايش سخت نيايد و نَفْس او،
تمايل به طمع نداشته باشد و در فهم مطالب به اندك تحقيق اكتفا نكند، بلكه مسايل را تا پايان دنبال كند، كسي كه در شبهات از همه محتاطتر باشد و در يافتن حق و استناد به ادله، جديتر باشد و از كثرت مراجعه دو طرف دعوا، كمتر خسته شود و در كشف
امور، از همه صابرتر و شكيباتر باشد و در هنگام روشن شدن حكم و حق، از همه قاطعتر باشد. از كساني باشد كه ستايش ستايشگران، او را فريب ندهد و تمجيدهاي بسيار، او را از حق متمايل نسازد و عوامل تطميع و تهديد و تملق و چاپلوسي، او را نفريبد. و البته اين چنين نيروهايي، بسيار كم هستند. (نهجالبلاغه- نامه 53)
آنگاه امام(ع) به وظايف حساس زمامدار و حكومت اسلامي در برابر قضات مي پردازد و فرمان مي دهد كه نسبت به قضات يادشده، چگونه بايد مراقبت صورت گيرد و احسان و سخاوت به خرج داده شود و اعتبار و منزلت و اقتدار و موقعيت داده شود تا از هرگونه سخن چيني و بدانديشي و طمع ديگران در امان باشند و ديگران نيز در آنان طمع نكنند و دشمنان، نسبت به آنان، مكر نكنند و بدانديشان، مجال تفتين و توطئه و سخنچيني نسبت به آنان را نيابند و ... . شرايط و ويژگيهاي قضات، آن چنان كه از بيان نوراني امام(ع) استفاده ميشود، به قرار زير
است:
1ـ از بهترين و برترين افراد باشند
2ـ با حوصله و داراي شرح صدر باشند
3ـ اطلاعات لازم را براي يك قضاوت عادلانه، از زواياي مختلف به دست آورند
4ـ با شهامت اخلاقي، اشتباهات خود را بپذيرند و آن را جبران كنند
5ـ زود به خشم نيايند و در مقابل پافشاري دو طرف دعوا، براي احقاق حق، كنترل خود را از دست ندهند
6ـ روح قدرتمند داشته باشند و از قدرتمندان نترسند
7ـ عزت نفس و همت عالي داشته باشند و اسير آز و طمع نگردند
8ـ ثروتمندان و زورمداران، نتوانند آنان را تطميع و يا تهديد كنند
ادامه دارد