(پاسخ به شبهات ):

بی­‌نماز شدن فرزند

  ۱۴۰۳/۱۰/۰۷

شبهه: پسر 17 ساله‌ای دارم که مثل برادر بزرگ‌ترش کم‌کم دارد نمازش را ترک می‌کند. اول تعقیبات را ترک کرد، حالا وقتی مهمانی می‌رویم چون مورد تمسخر قرار گرفت، نماز نمی‌خواند و بعداً هم قضایش را به جا نمی‌آورد. گاهی هم نماز صبح نمی‌خواند. پسر بزرگ‌ترم هم همین طور بود تا اینکه کلاً نماز را ترک کرد. من و پدرشان مذهبی هستیم و همه تلاشمان را برای تربیت آنها انجام دادیم. حالا نگرانم. قبل از کرونا لااقل به مجالس مذهبی و مساجد می‌رفت که به خاطر شرایط بیماری کلاً تعطیل شد. حالا به بهانه درس فقط سرشان توی گوشی است. راهکار رفع این مشکل چیست؟
پاسخ: تربیت فرزند بزرگترین وظایف والدین است و دارای روش‌ها و شیوه‌های بسیار دقیقی است که باید به آنها توجه شود، زیربناهای فکری افراد، دیدگاه و عقیده‌ فرد در مورد خداوند، جهان هستی، انسان، معاد و... تأثیر مستقیم بر ایمان و پایبندی او به انجام فرایض و اعمال و رفتار او دارد. 
از سوی دیگر هر فرد دارای ویژگی‌های خاص خود است و باید این ویژگی‌ها را به خوبی شناخت و بر اساس روحیات و ویژگی‌های او در هر دوره و مرحله از زندگی‌اش با او تعامل کرد. چه بسا شیوه‌هایی که در دوران کودکی برای تربیت فرزند استفاده می‌شود برای دوره‌ نوجوانی یا جوانی نه تنها مناسب نباشد که مشکل آفرین نیز باشد. در این زمینه به دو نکته اشاره می‌کنیم که با توجه به آنها می‌توانیم تاثیرگذاری بیشتری داشته باشیم.
عوامل سستی و تنبلی در نماز
1. سستی و تنبلی در نماز نتیجه یک سری از عوامل است. بعضی از عوامل که به طور کلی موجب سستی و ترک نماز می‌شود، عبارتند از:
- عدم آشنایی به فلسفه و حقیقت نماز که مهم‌ترین عامل سستی در نماز و ارتباط با خدا است. آنچه موجب می ‏شود برخی ها از نماز، رویگردان باشند و یا نسبت به آن تساهل کنند، ندانستن فلسفه نماز و یا درکی غلط از آن است یا علم و معرفت آنها از ذهن و فکر به درون و جان نیامده است.
- تنبلی و سستی و تن پروری: عادت به سستی و از زیر بار مسئولیت‌ها در رفتن باعث می‌شود که جوان برای خواندن نماز بی‌اهمیت باشد.
- مسامحه و سهل‌انگاری و عدم مسئولیت‌پذیری که در بعضی از کارها دامنگیر جوانان است، در مسئله‌ای مانند نماز و عبادت خدا نیز وجود دارد. با وجود اطرافیانی که به نماز اهمیتی نمی‌دهند یا آن را با سستی و تنبلی، خارج از وقت فضیلت انجام می‌دهند، نمی‌توانند از فرزند خود انتظار داشته باشید که برای نماز اهمیتی خاص قائل شوند.
- عدم شناخت درست از آثار سبک شمردن یا ترک نماز: اگر افراد به اهمیت نماز آگاه شوند و بدانند نماز ستون دین و بازدارنده از فحشا و منکرات است و سستی در انجام نماز چه پیامدهایی دارد، قطعاً سستی نخواهند کرد.
-گناه یا دوستان و اطرافیان بد و ناباب: اثر اطرافیان در رفتارمان آنقدر زیاد است که اسلام در بعضی موارد دستور به ترک محیط می‌دهد تا از آنها اثر بد نپذیریم. باید اطراف و اطرافیانمان را تصفیه کنیم.
- بی‌نظمی و بی ‌برنامگی یکی از عوامل سستی در نماز است. اگر تلاش کنیم که در بهترین اوقات نشاطمان نماز بخوانیم کم‌کم حس و حال نماز در ما ایجاد می‌شود.
- عدم حضور قلب در نماز و عدم توجه در نماز یکی از عوامل سستی در نماز است. کسی که از نماز لذت نمی‌برد و با حضور قلب نماز نمی‌خواند کم‌کم 
حس و حال بندگی را از دست می‌دهد. لذا لازم است نماز را با مقدمات و تعقیبات و شمرده شمرده و با توجه به معانی آن بخوانیم تا از اثرات آن بهره‌مند شویم و کم‌کم مشتاق نماز بشویم و حس کسالت و کاهلی در آن از بین برود.
راهکارهای ترغیب فرزندان به نماز
2. اگر راهی اسلامی و اخلاقی می خواهید که  بتوانید در نماز خواندن فرزندتان تأثیرگذار باشید  نکات عملی زیر توصیه می‌شود:
- در برخورد با او مهربان و منعطف باشید یعنی کاری نکنید که او از شما هم رویگردان شود و هیچ کار یا عقیده‌ای را به زور به او تحمیل نکنید ، چرا که با توجه به وضعیت او ممکن است در مقابل شما هم جبهه بگیرد و از شما فاصله بگیرد.
- سعی کنید با استقامت بر سر عقاید و اعمال مذهبی‌تان و با کیفیت به جا آوردن آنها او را عملاً به اسلام تشویق کنید چرا که خود با اشتیاق انجام دادن عبادات، تبلیغی عملی است. ابتدا با عمل خود او را تشویق به نماز اول وقت و اعمال عبادی کنید، یعنی خودتان نمازتان را سر وقت بخوانید. سایر احکام واجب را به همین صورت انجام دهید. با عمل به دستورات الهی او را دعوت به کارهای خوب و انجام وظایف شرعی و ترک محرمات کنید. سپس در مورد اهمیت نماز و تأثیر مثبت عبادات برای او بگویید یا کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده در اختیار او بگذارید مثل کتاب نماز از آقای قرائتی و یا سخنرانی‌های مذهبی از کسانی که سخنان آنها جذاب و تأثیرگذار است. نحوه‌ رفتار اهل‌بیت (ع) و بزرگان دین، چنان بود که اهل خانه شیفته نماز می‌شدند. آنها تنها به امر کردن به نماز، اکتفا نمی‌کردند؛ بلکه کانون خانه را کانون عشق‌ورزی به خانواده می‌کردند. مادری که در خانه خوش اخلاق است معمولاً اهل خانه مطیع او می‌شوند و نیازی به استفاده‌ی از تندخویی نمی‌بیند.
- او را سرزنش و توبیخ نکنید (بخصوص در برابر خویشان و دوستان). از جر و بحث و مجادله با وی پرهیز کنید.
- بهانه او برای ترک نماز را پیدا کنید. باید بدانید چرا نماز را ترک کرده است؟ این بهانه را از او بگیرید. به او محبت کنید. برای اوقات بیکاری و فراغتش 
برنامه ‌ریزی کنید و با او همراه باشید. اگر با شما تفریح کند و از بودن با شما لذت ببرد قطعاً بهتر به سخنتان هم گوش خواهد داد.
- بسیاری از انحرافات به خاطر همنشینی با دوستان ناباب در انسان ایجاد می‌شود. اگر کاری کنید که با این گونه افراد کمتر رفت ‌و آمد کند و نسبت به آنها بدبین شود، قدم بزرگی در اصلاح او برداشته‌اید. یا به جایش با افراد خوش عمل و خوش اخلاق از فامیل رابطه بر قرار کنید.
- در صورت همکاری با شما گرچه یک گام، او را مورد تشویق قرار دهید. صفات پسندیده و نقاط مثبتی که در او هست، مد نظر قرار دهید. همواره وی را به خاطر آن ویژگی‌های مثبت مورد احترام و تکریم قرار دهید.
- برای او بسیار دعا کنید و برای هدایتش دعا کنید چرا که دعا و توسلات به اهل ‌بیت و نذر و نیاز تأثیر زیادی دارد
نتیجه:
سستی در نماز دارای عوامل متعددی است مانند عدم شناخت از نماز، الگوها و اطرافیان ناباب، مشکلات روحی روانی، گناهان متعدد که ابتدا باید این عوامل را شناسایی کرد و سپس با محبت و مهربانی و تشویق و معرفت بخشی و پیدا کردن دوستان خوب و رفت ‌و آمد و خوش اخلاقی و دعا ، کم‌کم فرد را به نماز دعوت نمود.
منابع برای مطالعه بیشتر:
1. نماز عارفانه، جواد محدثی.
2. پرورش در پرتو نیایش، حسنعلی نوری‌ها.
3. نماز، زیباترین الگوی پرستش، غلامعلی نعیم‌آبادی.
4. نماز از دیدگاه قرآن و حدیث، موسوی لاهیجی.
5. نماز، حسین انصاریان.