معاون سیاسی وزارت امور خارجه با بیان اینکه ویتکاف در نیویورک به دنبال مذاکره‌ای با نتیجه از قبل مشخص شده بود، گفت: طرف مقابل می‌خواست نتیجه مذاکره از قبل مشخص باشد. این نوع ذهنیت، که طرف آمریکایی غالباً دارد، نشان می‌دهد که فکر می‌کند دست بالاتر را دارد و می‌تواند نظرات خود را دیکته کند. مذاکره در چنین شرایطی عملاً بی‌فایده است.
مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه روز دوشنبه ۵ آبان در چهارمین «همایش بین‌المللی مطالعات ایران معاصر» درباره «ایران و جهان پس از جنگ ۱۲ روزه» گفت: درباره چرایی آغاز جنگ باید گفت، اولا نمی‌توان به طور دقیق گفت که چرا جنگ اتفاق افتاد و اینکه با قطعیت یک سناریو قبول کنیم و لاغیر نه از نظر علمی و نه تاریخی درست نخواهد بود. وقتی دولت آقای ترامپ سرکار آمد در نامه‌ای به مقام معظم رهبری پیشنهاداتی داد که فارغ از لحن او و اینکه با همان لحن پاسخ داده شد، پیشنهاد داده بود مذاکراتی را شروع کنیم و اگر به نتیجه نرسیم جنگ خواهد شد. ما در پاسخ خود مذاکرات غیرمستقیم را پذیرفته‌ایم در حالی که آنها مذاکره مستقیم می‌خواستند. اینکه چرا ما مذاکرات مستقیم را نپذیرفتم دلایل خود را دارد.
به گزارش ایرنا، معاون سیاسی وزیر خارجه ادامه داد: اگر دو طرف از موضع برابر باشند و به این نتیجه برسند که در فضای آرام موضوع را پیش ببرند، گفت‌وگوی مستقیم بهتر و سریع‌تر است اما درباره آمریکا چنین نبود و نیست. هم از متن نامه و هم رویکرد مقامات مختلف آمریکا مشخص بود که احساس می‌کنند با آمدن ترامپ همه دنیا نیازمند وی است و او باید شرایط همه دنیا را تعیین کند. در چنین شرایطی تصمیم گرفته شد که پاسخ داده شود اما مذاکرات غیر مسقیم باشد.
تیم مذاکره‌کننده آمریکا یکی به نعل و یکی به میخ می‌زد
مجید روانچی ادامه داد: آمریکا پیام خود را از طریق امارات رساند اما ما بنا به دلایلی از طریق عمان پاسخ دادیم. مذاکرات آغاز شد و ما پنج دور مذاکره کردیم و دو روز مانده به دور ششم جنگ آغاز شد و همه متعجب شدند. این موضوع موجب تعجب همه جامعه بین‌الملل و کشورهای مختلف از جمله خبرنگاران آمریکایی هم بود. در طول مذاکرات آنها از ابتدا در باغ سبز نشان داده و اعلام کردند آماده همکاری هستند و صرفا با زبان بازی وارد شدند و تصور کردند با این شیوه می‌توانند به اهداف خود برسند.
معاون وزیر خارجه با اشاره به اینکه آنها انواع و اقسام روش‌ها را پی گرفتند، خاطرنشان کرد: ابتدا گفتند غنی‌سازی صفر و بعد که ایران مخالفت می‌کرد، موضوع دیگری مطرح می‌کردند و به اصطلاح یکی به نعل و یکی به میخ می‌زدند. سپس به این نتیجه رسیدند که در مذاکرات نتوانستند به اهداف خود برسند و به زور متوسل شدند. در مذاکرات ما انتظار نتیجه سریع نداشتیم، در مذاکرات بین‌الملل فراز و نشیب و بالا پایین زیاد است. ما هم معتقد نبودیم در این ۵ دور مذاکرات خیلی خوب یا خیلی بد پیش می‌رود اما معتقد بودیم با همه فراز و نشیب‌ها می‌توان با دیپلماسی و گفت‌وگو به نتیجه رسید.
طرف مقابل وقتی از تحمیل نظرات خود ناامید شد جنگ را کلید زد
روانچی با تاکید بر اینکه ما همیشه به دیپلماسی اعتقاد داشتیم اما دیپلماسی که در آن نظری تحمیل نشود و حالت برابر باشد، ادامه داد: در این صورت هیچ‌کس در پی جنگ نیست و از آن استقبال هم نمی‌کند و همه گفت‌وگو برای حل اختلاف را ترجیح می‌دهند به شرطی که دو طرف متوجه شرایط باشند و احساس نکنند که می‌توانند دیدگاه خود را تحمیل کنند. یکی از دلایل جنگ این بود که آنها نتوانستند به خواستههای نامشروع خود دست یابند، آنها با حربه‌های تطمیع و تهدید نتوانستند به چیزی که می‌خواستند دست یابند.
معاون وزیر خارجه با اشاره به اینکه آمریکایی‌ها مشاهده کردند که نمی‌توانند بر اساس ذهنیت خود، خواسته‌هایی را که از دید ما نامشروع است، بیان کرده و کار را پیش ببرند؛ گفت: به همین دلیل متوسل به زور شده‌اند. حال سؤال این است که آیا از ابتدا، یعنی از روز نخست، هدفشان جنگ بود و از پیش زمینه‌سازی آن را انجام می‌دادند؟ به‌عبارت دیگر، آیا می‌خواستند بگویند «ما تلاش خود را کردیم، اما نتیجه نگرفتیم و ناچار به جنگ شدیم»؟ یا اینکه در میانه راه تغییر مسیر دادند؟ نقش رژیم صهیونیستی در این ماجرا چه بود؟ آیا آنها از ابتدا مخالف بودند یا این یک طرح و برنامه مشترک بود و میانشان تقسیم کار صورت گرفته بود؟
آمریکا به دنبال تعطیلی کل برنامه هسته‌ای ایران است
روانچی با تاکید بر اینکه اینها سؤال‌هایی است که واقعاً نمی‌توان با قطعیت به آنها پاسخ داد؛ می‌توان حدس‌ها و گمان‌هایی داشت، اما پاسخ قطعی دادن دشوار است، ادامه داد: به نظر من، یکی از دلایل، نمی‌گویم تنها دلیل که موجب شد آنها به جنگ و زور متوسل شوند، این بود که احساس کردند از طریق گفت‌وگو نمی‌توانند به خواستههای نامشروع خود دست یابند. نامشروع بودن خواسته آنها نیز در این بود که می‌خواستند کل برنامه هسته‌ای ما تعطیل شود. یعنی در برهه‌ای تلاش کردند با تطمیع و دادن انگیزه، ما را به تعطیلی این برنامه ترغیب کنند، و در مقاطعی دیگر با حربه تهدید و روش‌های مشابه پیش آمدند.
وی ادامه داد: روشن است که وقتی ما این‌همه سرمایه‌گذاری در یکی از بخش‌های مهم فعالیت‌های علمی کشور انجام داده‌ایم، نمی‌توانیم آن را کنار بگذاریم؛ صرفاً به این دلیل که مثلاً خواسته آقای ترامپ است یا خواسته یک حکومت دیگر. برای ما تفاوتی ندارد که طرف مقابل چه کسی است، شرق یا غرب، یا از هر نقطه‌ای از جهان مهم این است که ما نمی‌توانستیم با چنین خواسته‌ای موافقت کنیم.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه شورای امنیت به دلیل عملکرد برخی از اعضای دائم آن نمره خوبی نمی‌گیرد، گفت: در دو سال گذشته ما با یک نسل‌کشی مستمر در منطقه مواجه بودیم، ولی شورای امنیت حتی از صدور یک بیانیه محکومیت ناتوان ماند.
اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه پنجم آبان‌ماه در حاشیه مراسم هشتادمین سالگرد تأسیس سازمان ملل در جمع خبرنگاران گفت: ایران از بدو تأسیس سازمان ملل همیشه عضوی کوشا و مسئولیت‌پذیر بوده است.
وی ادامه داد: سازمان ملل در حوزه‌های مختلف اثرگذاری مثبتی داشته و دستاوردهای آن کم نیست. سازمان ملل را نباید در شورای امنیت سازمان و برخی از اجزای آن خلاصه کنیم.
بقایی بیان کرد: سازمان ملل کارگزاری‌ها و نهادهای تخصصی بسیار متنوع و متعددی دارد که خیلی‌ها در مسیر خدمت به بشریت دستاوردهای بسیار خوبی داشتند.
سازمان جهانی بهداشت، سازمان جهانی کار، محیط زیست و... در حوزه‌های مختلف اثرگذاری خوبی داشتند.
انتقاد از عملکرد شورای امنیت
سخنگوی دستگاه دیپلماسی ادامه داد: آنچه مورد نقد است، عمدتا عملکرد شورای امنیت سازمان ملل است به جهت اینکه این ارگان سازمان ملل و شاید تنها ارگان مسئول حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است و چون سازمان ملل فلسفه اصلی‌اش جلوگیری از بروز جنگ و اطمینان از تداوم صلح و امنیت بین‌المللی بود، وقتی این نهاد سازمان ملل به هر دلیلی در ایفای وظیفه‌اش دچار قصور و تقصیر می‌شود روی سایر جنبه‌های کار سازمان ملل هم تأثیر منفی می‌گذارد.
بقایی بیان کرد: متأسفانه شورای امنیت به دلیل عملکرد برخی از اعضای دائم آن نمره خوبی نمی‌گیرد. فقط همین دو سال را نگاه کنید ما با یک نسل‌کشی مستمر در منطقه مواجه بودیم، ولی شورای امنیت حتی از صدور یک بیانیه محکومیت ناتوان ماند و دلیلش هم وتوهای پی در پی آمریکا و حمایت‌های برخی از کشورهای اروپایی از رژیم صهیونیستی بود.
ایران همواره در مسیر ارتقای صلح و امنیت بین‌المللی کوشا بوده است
وی درباره مراسمی که روز دوشنبه 5 آبان در مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه برگزار شد بیان کرد: مراسم امروز به مناسبت هشتادمین سالگرد تاسیس منشور سازمان ملل متحد، همیشه برای ما روز مهمی بوده است. نه صرفاً به این دلیل که ایران یکی از بنیانگذاران سازمان ملل متحد بوده است.
بقایی اضافه کرد: ایران یکی از حدود ۵۰ کشوری بود که در سال ۱۹۴۵ در نشست مربوط به تصویب منشور سازمان ملل متحد مشارکت داشت. ایران یکی از کشورهایی بود که از ناحیه جنگ جهانی دوم بسیار آسیب دید، علی‌رغم اینکه اعلام بی‌طرفی کرده بودیم، از سوی طرف‌های درگیر در جنگ اشغال شد. ما از جنگ اول و جنگ دوم آسیب زیادی دیدیم و لطمات زیادی متحمل شدیم.
بقایی افزود: ایران همواره در مسیر ارتقای صلح و امنیت بین‌المللی کوشا بوده است. امسال در شرایط متفاوتی هشتادمین سالگرد تأسیس سازمان ملل را مدنظر قرار دادیم به جهت اینکه دنیای امسال متفاوت از دنیای سال گذشته است. متأسفانه نقض‌های فاحش اصول و اهداف منشور ملل، به نوعی جهانگیر شده و تبعات قانون‌شکنی و بی‌احترامی به اهداف و اصول این سازمان، صلح و امنیت جهانی را در معرض خطر بی‌سابقه قرار داده است.
ایران بدون هیچ دلیلی مورد تجاوز و تعدی اسرائیل و آمریکا قرار گرفت
بقایی ادامه داد: ما از این فرصت استفاده کردیم هم برای تأکید بر پایبندی خودمان به اصول و اهداف تشکیل دهنده منشور سازمان ملل و کلیت سازمان ملل و هم ابراز نگرانی از روندهای خطرناکی که کل جامعه جهانی را گرفتار خود کرده و مهم‌ترین آنها یکجانبه‌گرایی و عادی شدن استفاده از زور و مداخله در امور داخلی کشورها است.
بقایی به تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی و آمریکا به ایران در خردادماه سال‌جاری اشاره کرد و اظهار داشت: اتفاقاتی که در خردادماه امسال رخ داد باعث می‌شود که ما همیشه مطالبه‌گر از جامعه جهانی و سازمان ملل باشیم چون کشور ما بدون هیچ دلیلی مورد تجاوز و تعدی رژیم صهیونیستی و آمریکا قرار گرفت. سازمان ملل از این آزمون خوب بیرون نیامد، شورای امنیت به دلیل اینکه تحت نفوذ آمریکا قرار داشت و قرار دارد، حتی نتوانست یک بیانیه مختصر در محکومیت این تجاوز صادر کند.
قاطبه جامعه بین‌المللی وفادار به اصول و اهداف منشور
وی با اشاره به اتفاقات دیگری که در این مدت رخ داد، اظهار داشت: تلاش سه کشور اروپایی و آمریکا برای بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده علیه ایران به بهانه موضوع هسته‌ای، اینها همه گواه این است که دوستداران واقعی صلح و امنیت بین‌المللی باید به صورت جدی مراقب نقض‌های فاحش قواعد و اصول حقوق بین‌الملل باشند.
سخنگوی وزارت خارجه به نشست جنبش عدم تعهد در اوگاندا و صدور بیانیه در حمایت از ایران اشاره و اضافه کرد: اتفاقی که در اوگاندا رخ داد و ۱۲۰ کشور از موضع ایران هم در محکومیت تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی و آمریکا و هم از دیدگاه ایران مبنی بر غیرقانونی بودن اقدام سه کشور اروپایی در بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده تحریمی حمایت کردند و همچنین مواضع روسیه و چین به عنوان دو عضو دائم و اثرگذار در شورای امنیت، مواردی است که معتقدم باید به آن پرداخته شود.
بقایی گفت: اینها نشان می‌دهد که کماکان قاطبه جامعه بین‌المللی نسبت به اصول و اهداف منشور ملل جدی و وفادار هستند.
همه کشورها به اصول منشور متعهد باشند
وی ادامه داد: نیاز است که همه کشورها هم تعهد خودشان را به این اصول تجدید کنند و هم در عمل با بی‌عملی و بی‌تفاوتی نسبت به نقض‌های فاحش حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، از جمله اتفاقاتی که در منطقه ما می‌افتد، خودشان این روند یکجانبه‌گرایی و خطرناک علیه صلح و امنیت بین‌المللی را تقویت نکنند.