محاسبه کارهای خیر ترککنندگان نماز
(پرسش و پاسخ)
پرسش:در آموزههای دین اسلام آمده است که قبولی اعمال نیک انسان در گرو قبولی نماز است حال سوال اصلی این است که پاداش و اجر فرد ترککننده نماز که کارهای خیر زیادی هم انجام داده است اعم از اینکه کافر باشد یا مسلمان در دادگاه عدل الهی چگونه محاسبه میشود؟
پاسخ:در ابتدا باید گفت، هر رفتار خوبی بدون سودمندی نیست، البته بعضی پاداشها در همین دنیا داده میشود بهطوری که گشایشها و یا نعمتهایی در زندگی او سرازیر میشود و یا بلاهایی از او دفع میشود و در قیامت نیز حتی برای کافران عذاب جهنم دارای مراتب مختلف است و برای کافرانی که خدماتی داشتهاند از تخفیف مجازات بهرهمند خواهند شد، جهت توضیح بیشتر نیز به این چند نکته میتوان اشاره کرد:
1- افرادی که به خدا و آخرت ایمان ندارند، طبعا هیچ عملی را به منظور بالا رفتن به سوی خدا انجام نمیدهند و چون به این منظور انجام نمیدهند قهراً سیر و سلوکی از آنها به سوی خدا و عالم آخرت صورت نمیگیرد؛ پس طبعا آنها به سوی خدا و ملکوت اعلی بالا نمیروند و به بهشت نمیرسند؛ یعنی به مقصدی که به سوی آن نرفتهاند، به حکم آنکه نرفتهاند، نمیرسند و این امر منافاتی با عدل الهی ندارد. (المیزان، ج 18، ص 339)
2- غیر مسلمانانی که به خدا و آخرت ایمان دارند و عمل خیر به قصد تقرب به خداوند انجام میدهند، به موجب اینکه از نعمت اسلام بیبهرهاند، طبعا از مزایای استفاده از این برنامه الهی محروم میمانند؛ از اعمال خیر آنها آن اندازه مقبول است که با برنامه الهی اسلام منطبق است، مانند انواع احسانها و خدمتها به خلق خدا، اما عبادات مجعوله که اساسی ندارد طبعا نامقبول است و یک سلسله محرومیتها شامل حال آنها میشود.
راوی میگوید از امام صادق(ع) در خصوص آیه شریفهای که میفرماید: «ومن یکفر بالایمان فقد حبط عمله و هو فیالاخره منالخاسرین» هر کس به ایمان کافر شود به تحقیق عملش نابوده شده و او در آخرت از زیانکاران است، (مائده-5) سوال کردم آن حضرت در پاسخ فرمود: «ترکالصلاهًْ الذی اقر به...» ترک کردن نماز است، چنان نمازی که به آن اقرار کرده است.
(بحارالانوار، ج 76، ص 219)
در خصوص افراد غیرمسلمان نیز هرچند اعمال خیر فراوانی به قصد تقرب به خدا انجام دهند، اما وقتی که حقایق اسلام بر آنها عرضه شود، تعصب و عناد بورزند و انصاف و حقیقتجویی را کنار بگذارند، تمام آن اعمال خیر، هدر است، همانگونه که خداوند متعال فرموده است»: مثل الذین کفروا بربهم اعمالهم کرماد اشتدت به الریح فییوم عاصف لا یقدرون مما کسبوا علی شیء ذلک هوالضلال البعید» اعمال کسانی که به پروردگارشان کافر شدند، همچون خاکستری است در برابر تندباد در یک روز طوفانی! آنها توانایی ندارند کمترین چیزی از آنچه را انجام دادهاند، به دست آورند. و این همان گمراهی دور و دراز است. (ابراهیم- 18)
3- آیات و روایاتی که دلالت میکند اعمال منکران نبوت یا امامت و یا ترککنندگان نماز مقبول نیست، ناظر به آن است که آن انکارها از روی عناد و لجاج و تعصب باشد؛ اما انکارهایی که صرفا عدم اعتراف است و منشأ عدم اعتراف هم قصور است نه تقصیر، مورد نظر آیات و روایات نیست. اینگونه منکران از نظر قرآن کریم، مستضعف و «مرجون لامر الله» به شمار میروند و همانگونه که خداوند متعال فرموده:
«اولئک مرجون لامر الله اما یعذبهم و اما یتوب علیهم» به فرمان خدا واگذار شدهاند (و کارشان با خداست) یا آنها را مجازات میکند و یا توبه آنان را میپذیرد. (التوبه- 106)